- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şevkî, Yûsuf - Madde Yazarı: Ismail Aksoyak
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:07/05/2022
TÂRÎH-İ ÂL-İ OSMÂN (ŞEVKÎ)
destanî tarihŞevkî, Yûsuf (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şevkî mahlasıyla şiirler yazan Yûsuf bin Abdullâh'ın mensur tarih eseri. Benzeri Osmanoğulları tarihleri gibi sade bir dille kaleme alınan kitap, 28 Ramazan 922 / 24 Ekim 1516 yılında İstanbul'da tamamlanmıştır. Târîh-i Âl-i Osmân'ın yazmasının, müellif hattı mı yoksa istinsah mı olduğu kesin olarak belli değildir. Eser hakkındaki bilgiler, yazmanın sahibi Efdal Sevinçli tarafından yapılan inceleme ve metin yayınına (1997) dayanmaktadır. 127 sayfa olan yazmanın, giriş bölümü bulunmamaktadır. Söz konusu yayına göre eserde, Fâtih Sultan Mehmed (1451-1481) ile II. Bâyezîd (1481-1512) dönemlerinin yoğun bir biçimde anlatıldığı görülmektedir. Özellikle II. Bâyezîd'in yaşamının son yıllarında oğullarıyla olan iktidar kavgaları/savaşları açıkça anlatılmasa da satır aralarında vurgulanmış, Yavuz Sultan Selîm'in iktidarının ilk yılları çok hızlı geçilmiş, dahası iktidar çekişmeleri içinde -sanki Yavuz'a karşı bir tavırla- Mısır seferi iki sayfaya sıkıştırılmıştır.
Sevinçli’ye göre Şevkî'nin eseri, Oruç Bey ve Âşıkpaşazâde’nin tarihleriyle anlatım ve cümle yapıları bakımından benzerlikler göstermekle birlikte, dil ve içerdiği bilgiler -özellikle de Bizans ve İstanbul tarihiyle, söylenceleriyle ilgili bölümlerdeki anlatılar- bakımından tümüyle bağımsız ve özgündür. Yûsuf bin Abdullâh’ın eserindeki bu anlatıların özgünlüğü, Rumca Ayasofya öyküsünü (Bizans söylencelerini) Türkçeye çevirip İslamlaştırılan Yûsuf bin Mûsâ'nın 1479 ve 1491 tarihli anonim tarih metinleriyle ortaklıklarını ve ayrımlarını tespit etmek için yapılan bir karşılaştırmayla daha iyi görülmektedir. Yûsuf bin Madyan'dan, Ayasofya’nun kubbesinin yıkılışına, yeniden yapılışına, Şeddâd bin Ad'ın kılıcına değin yazılanların karşılaştırılması, gerçekte Bizans kültürünün Osmanlı kültürü içinde eritilmesinin örneklerindendir (Sevinçli 2000: 56-57).
Târîh-i Âl-i Osmân'ın yazması Efdal Sevinçli tarafından satın alınıp yayımlanmıştır (1997). Kitap yayınlandıktan sonra, tarihçi Fikret Yılmaz'ın çalışma hakkında yayımladığı eleştiriye (1999), Sevinçli bir yazı ile cevap vermiştir (2000). Hakan Erdem'in Tarih-Lenk'te söz konusu yayını yazmanın özgün ya da istinsah olup olmadığı, okuma önerileri, metnin içeriğinin Âşıkpaşazâde vb. tarihçilerimizin yazmalarının kopyası olduğuna değin eleştirileri içeren bir değerlendirmesi bulunmaktadır (2019).
Müellifin biyografisi için bk. "Şevkî, Yûsuf". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sevki-yusuf
Eserden Örnekler
Târîh-i Âl-i Osmân'dan
Yanko bin Madyan gelüp kendü sûretini düzdürdigi mîlün üzerine çıkup güneşe secde ederdi kendüsini ol güneşe gösterirdi. Şemsiyye Sarâyı’nda buldugı şemsiyye putını eline alurdı. Ve dahi şeytân-ı mel‘ûn ol putun içine girüp söylerdi ol kâfirler dahi bunı görürlerdi. Tamâm i‘tikâd ve i‘timâd idüp ol puta tapardı. Andan Yanko bin Madyan ol mîlden aşaga inüp gelüp ol ulu keşîşi ziyâret edüp giderdi. Haftada bir gün ve ayda bir gün Yanko gelürdi. Ol yüz bin atı giyimlü alaca tonlu ve boz atlu çeri dahi gelüp ol puta secde edüp andan kilîsâya girürlerdi. Ve dahi ol puta tapmayanı Yanko bin Madyan ol mîlden aşaga bıragurdı. Pes Hak te'âlâ anlara hışm edüp nev-rûz günlerinde bir hışmnâk rîh-i sarsar virüp muhkem esüp ve gâyetle tolular yagup ve dahi yıldırımlar şakıyup ve zelzele oldı. Şöyle kim Nûh ve Hûd ve Sâlih Peygâmber aleyhi's-selâm devrinden berü vâki' olmamışdur. Pes Hak te'âlâ hazretlerinün hışm u gazabı yetişüp ol azîm zelzeleden kilîsâ kubbesiyle yıkılup zîr ü zeber olup yere aşaga geçdi. (Sevinçli 1997: 33)
Kaynakça
Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih
Yazarları ve Eserleri. Çev. Coşkun Üçok. Mersin: KB Yay.
Erdem, Y. Hakan (2019). Tarih-Lenk.
İstanbul: Doğan Kitap Yay.
İpekten, Halûk (1996). Divan
Edebiyatında Edebî Muhitler. İstanbul. MEB Yay.
Sevinçli, Efdal (1997). Bizans
Söylenceleriyle Osmanlı Tarihi Târîh-i Âl-i Osman. İzmir: Eylül Yay.
Sevinçli, Efdal (2000). “Yusuf Bin
Abdullah’ı Tanıyor Muyuz? Ya da Mustafa Nâimâ Efendi ‘Kronik’ Sözcüğünü Biliyor
Muydu?”. Kebikeç, (9): 49-57.
Yılmaz, Fikret (1999). “Yeni Bulunan Bir Osmanlı Kroniği ve Yayını Üzerine”. Kebikeç, (7-8): 17-31.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞEVKÎ) | Şevkî, Yûsuf | Tuba Durmuş |
Görüntüle | ||
2 | AVÂMİL-İ FÂRİSÎ (ŞEVKÎ) | Şevkî, Yûsuf | Tuba Durmuş |
Görüntüle | ||
3 | CÂMASB-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Mûsâ | Prof. Dr. Müjgân Çakır |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği |
Görüntüle | ||
5 | RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Öğretmen Ece Ceylan |
Görüntüle | ||
6 | NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) | Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz | Doç. Dr. Recep Uslu |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (ADLÎ) | Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed | Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
9 | DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) | Adnî, Mahmûd Paşa | Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) | Âfitâbî | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
12 | HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) | Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle |