Namık Kemal’in Magosa sürgününde yazdığı eseri. Eser, Ziya Paşa’nın Harâbât adlı antolojisinin birinci cildini eleştiri maksadıyla ele alınmıştır. Namık Kemal’in, Ziya Paşa’nın siyasi olaylar karşısında aldığı tavra gücenmesi eserin içeriğini de etkilemiştir. Bu nedenle eser, sadece tenkit değil aynı zamanda bir hicivdir.

Tahrîb-i Harâbât’ı yazma amacını Namık Kemal bir mektubunda “Harâbât, mülkümüzde, bir dârü’l- fünûn-ı edep teşkiline çalışan Yeni Osmanlılar’ın mebnâ-yi teşebbüsâtına karşı âdeta bir mey-hâne yapmak hükmünde olduğundan milleten, edeben, aklen, ahlâken, insaniyeten öyle birtakım türrehâtı câmi bir müntehabat tertibini, mecmâ -i kemâlât olan câmi-i Harâbât’a lâyık görmediğim için mülâhazamı yazmak istedim” şeklinde açıklar (Tansel,  1967: 317). Harâbât’ın ilk cildinde yer alan “Sebebi Tertib-i Harâbât” isimli manzume Tahrîb-i Harâbât’ın yazılma sebebinin bir başka nedenidir. Namık Kemal bu mukaddimeye karşılık kendi eserinde de bir “Mukaddime-i Manzume” başlığı altında manzum bir giriş hazırlar. Bu başlıktan sonra herhangi bir alt başlık yoktur.

Namık Kemal, mukaddimeye Ziya Paşa’yı överek başlar. Ziya Paşa sayesinde eski yıkılıp yeni, hayat bulmuştur. Şiirleri ve şiir hakkındaki görüşleri onun bu konuda başarısını ortaya koyar. Maksat edebiyata hizmet ise Namık Kemal’e göre bunlar yeterlidir. Harâbât ise Acem tarzını yeniden canlandırmaya bir araçtır. Namık Kemal, mukaddimede Nef’î ve Nedîm’i örnek gösterir ve bunların eski edebiyatın en büyük temsilcisi olduğunu hatta söylediklerinin yalan dolan olduğunu ve artık bu Acem tarzı şiirin bittiğini ifade eder. Bu noktada Ziya Paşa’nın Harâbât isimli eserinde yer alan şiirler ve seçilen şairler Namık Kemal’in ilk eleştirdiği noktadır. Eserin devamında Harâbât’ta bulunan şiirlerinden örnek alarak istihzada bulunur. Bu küçük düşürme bazı yerlerde Ziya Paşa’ya karşı sert hakaretlere kadar varır. Namık Kemal böyle bir eserin ortaya konmasındaki gereksizliğe vurgu yapar. Ziya Paşa’ya karşı diğer eleştirisi de eseri oluştururken izlediği yöntem üzerinedir. Namık Kemal, bir antoloji kitabında en iyi örneklerin olmasını savunur ve Ziya Paşa’nın esere aldığı bazı şair ve şiirleri de beğenmez. Özellikle dönem şairi Nevres’i hem şahsi duygularından hem de şairliğini beğenmemesinden dolayı açık hedef haline getirir.

Tahrîb-i Harâbât, Ziya Paşa ekseninde bütün bir eski edebiyat eleştirisidir. Eserde Eski Türk edebiyatına yönelik itirazlar örneklerle ortaya konmuştur. Namık Kemal’in eleştirdiği bir nokta da hem Divan edebiyatından hem de Arap-Fars edebiyatından alınan ikinci sınıf şairlere antolojide yer verilmesidir. Namık Kemal, gençlerin bu eseri okuduklarında eskiye özeneceklerini düşünür.

Eserin üslûbunda, yeni bir edebiyat oluşturmak için yola çıktığı arkadaşının ihaneti ile sarsılan Namık Kemal’in hırçın ve aksi dili mevcuttur. Harâbât’ın yazılışını haysiyetsizlik ve ihanet olarak gören Namık Kemal, Tahrîb-i Harâbât’ta tahrip etme, bozma, yıkma ve Harâbât’tan verdiği örneklerle geçersiz sayma arzusu vardır. Eserde şairleri, şiirleri ve Ziya Paşa’yı ve bunların hepsini temsil eden Eski Türk edebiyatında eksiklikleri gösterme, acizleştirme, beğenmeme söz konusudur.

Eser ilk önce mektup şeklinde yazılmıştır. Fevziye Abdullah Tansel Namık Kemal’in mektuplarına dikkate alarak eserin 1874 yılında Magosa’da yazılıp Namık Kemal’in İstanbul’daki dostlarına gönderdiğini ifade eder. Eser, daha sonra Mecmua-i Ebüzziya’da (1881-1882) aralıklı olarak yedi sayı halinde tefrika edilmiştir  (Uçman, 2014: 279). Kitap olarak neşredilmesi ise 1886 yılında olmuştur. Tahrîb-i Harâbât’ı kitap halinde neşreden Ebüzziya Tevfik, eserin bazı kısımlarını edebiyat eleştirisinden çok bazı şahsi kin ve siyasi dokundurmalar içermesinden dolayı da eklememiştir. Tahrîb-i Harâbât daha sonra Reşid Zeynel Abidin'in “Edebiyat Kumkuması” isimli eserinin içinde değerlendirmiştir. Eser, Tahrîb-i Harâbât’ın yazılış, yayınlanma süreçleri, sonrasında edebiyat çevresinde yankıları, gibi birçok açıdan da değerlendirilmiştir.  Mustafa Nihat Özön, Tahrîb-i Harâbât’ı “Son Asır Türk Edebiyatı Tarihi” kitabında, Rıza Nur “Türk Bilig” kitabında incelemiştir. Kazım Yetiş ise “Namık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri ve Yazıları” adlı eserinde Tahrîb-i Harâbât'ın tam metnini yayınlamıştır. 

Yazarın biyografisi için bk. “Namık Kemal”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/namik-kemal