Muhammed Bosnevî'nin tasavvufa dair manzum risâlesi. Türk edebiyatı alanındaki ilk ürünlerini XV. yüzyılda vermeye başlayan Boşnak edebiyatı; biri Adnî’den (1420-1474) başlayarak Hersekli Arif Hikmet’e (1829-1903) kadar Osmanlı harfleri ile Türkçe yazan şairlerin oluşturduğu edebiyat, diğeri yine aynı harflerle Boşnakça yazan şairlerin oluşturduğu, Alhamiyado diye adlandırılan edebiyat olmak üzere iki şekilde incelenir. İlk örneklerine 17. yüzyılda rastlanan Alhamiyado edebiyatı, Boşnakların eskiden konuştuğu halk diliyle, çoğunlukla kaside, ilahi ve hikayelerden oluşmaktadır (Kaya 2008: 18-20, Okumuş 2009: 823-844).

Muhammed Hevâî Üsküfî’nin Tabsıratü’l-Ârifîn’i, Alhamiyado edebiyatının ilk örneklerindendir. Eserden bahseden iki kayıttan biri Handžic’in, “Sultan Murad Han b. Sultan Ahmed Han zamanında tasavvufa dair Türkçe ve Bosna lisanınca mevzûn olarak tasnîf eylediği Tabsıratü’l-Ârifîn nâm risâle …ilh.” (Muhammed Efendi Kadic’ten akt. Handžic 1999: 414) şeklinde düştüğü kayıttır. Diğer kayıt ise paha biçilemez el yazmalarının yanarak kül olduğu ve "Bosna’nın hafızası" olarak bilinen Viyeçnitsa Kütüphanesi kataloğundadır. Kataloga göre, Risâle-i Tabsıratü’l-Ârifîn, çoğunluğu Hevâî’ye ait metinleri içeren 494/241 numaralı bir Mecmua’da (vr. 19b-28a) yer almaktadır: “Hevâî’nin müellifi olduğu manzum bir eserdir. Şair, bir şiirinde Osmanlı idaresi temsilcileri kadıları, paşaları, beyleri ve sipahileri eleştirir. Eserde “Sebeb-i telîf-i în risâle (Bu risâlenin yazılma sebebi)”, “Telhîs fî Hitâbı Padişah (Padişah’a kısa hitap)”, beş otobiyografik beyit içeren “Hikâyât-ı sûret-perestân (Suret-perestlerin hikâyeleri)” adlı şiirler vardır.” (Trako - Gazic 1997: 251). 

Eserin dil ve üslubu, nüshaları gibi muhtevası hakkında kesin ve ayrıntılı bilgi bulunmamaktadır. Sonuç olarak şiirlerinde kötü davranışlar, aç gözlülük, devlet görevlilerinin ahlâkî sorunları gibi sosyal içerikli konuları işleyen Hevâ’î’nin yaklaşık yirmi sayfadan oluşan Tabsıratü’l-Ârifîn adlı eserinin şimdilik bugüne ulaşan tek nüshasının, 25 Ağustos 1992 tarihinde Saraybosna’yı kuşatan Çetnikler’in topçu ateşiyle çıkan yangında yanarak yok olduğunu söylemek gerekir.

Şairin biyografisi için bk. “Hevâ'î (Üsküfî), Muhammed Bosnevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hevai-uskufi-muhammed-bosnevi