Namık Kemal’in Magosa sürgününde yazdığı eseri. Namık Kemal, Tahrîb-i Harâbât’ı İstanbul’a gönderdikten sonra Harâbât’ın diğer ciltlerini de dikkate alarak yazarı eleştiriye devam etmiştir. Bu noktada Ta'kîb-i Harâbât Ziya Paşa’nın “Harâbât” adlı antolojisinin ikinci ve üçüncü cildini eleştiri maksadıyla ele alınmış bir zeyldir. Daha önce yayınlanan Tahrîb-i Harâbât gibi bu eser de sadece tenkit değil aynı zamanda bir hicivdir.

Kısa bir risale olarak hazırladığı metin için Namık Kemal eleştirilerinin hepsini yazmadığını, eleştirilerinin Harâbât kadar bir kitap tutacağını ve bunu “mu’accizlik âdâba mugayir” şeklinde düşündüğünden bıktırıcı bir eser yerine sözü kısa tutmak istediğini yazar. Ta’kîb’in temas ettiği ilk konu eski Türk edebiyatında Fuzûlî, Bâkî, Fehîm, Nâilî, Nedîm, Kelîm gibi tercileri, müseddesleri, muhammesleri olan sanatçılar değil de Ziya Paşa’nın kendi şiirlerinin çok yer tutmasıdır. Namık Kemal’in Harâbât’ta lüzumsuz bulduğu bir konu da değerlendirdiği şairlerin doğum yerlerini yazmasıdır. Üstelik bu bilgilerin bir çoğu da yanlıştır. Sayfalar ilerledikçe Namık Kemal’in hicvi de artar. İlerlediği her sayfada bir yanlış ile karşılaşan şair bunları da istihza yoluyla ifade eder. Ziya Paşa’nın eserine aldığı şairlerleri incelemediğini, hatta bazılarının eserlerinin görülmediğini iddia eder. Eğer gerçekten şairlerin bütün eserleri incelenseydi o şaire ait herhangi bir parça değil de en ünlü, en güzel şiir antolojiye girerdi. Ayrıca kendisinin henüz on altı yaşlarındayken yazdığı üç beyit ile antolojiye almasına da kızmıştır. Namık Kemal, Ziya Paşa’nın şiirlerinde yaptığı bu seçmeyi de “diri diri defolunmuş” birinin “mezardan sadasını” işitmekle eş değer olduğunu söyler.

Bir diğer eleştirisi de edebî sanatların kullanımındaki uyumsuzluktur. Bunun yanı sıra Tahrîb-i Harâbât’ta olduğu gibi Ta’kîb’te de tercih ve söyleyiş yanlışlarına, beyitlerdeki tarih yanlışlarına da dikkat çeker. Namık Kemal’in ilk defa bu yazıda dikkat çektiği bir konuda Arapça ve Farsça dil kurallarının Türkçe yapısı ile uyumsuz olmasıdır. Özellikle Türkçe kelimeler imaleye, aruz ise sade Türkçe ile uygun değildir.

Namık Kemal’in hedefindeki bir diğer konuda edebiyatımızın Acem etkisinden henüz kurtulmadan böyle bir antoloji hazırlayıp yayınlamanın edebiyata meraklı gençler için meyhane açmak kadar zararlı olduğudur. Antolojiye seçilen şiirlerin de bu noktada hakikate ve ahlaka aykırı düşen örnekler olması bu zararı daha da artırır. Ziya Paşa’nın özellikle seçtiği bu şairleri ikinci sınıf olarak nitelendirir. Hem divan edebiyatında hem de İran edebiyatında dönemlerinin en ünlü şairleri yerine hiç duyulmamış bu şairlere rağbet etmesi Namık Kemal’in hiddetini artırır. Ayrıca Ziya Paşa’nın bilgi yanlışları, öznel değerlendirmeleri, seçtiği örneklerdeki tutarsızlıklara alaycı bir dille yaklaşır. Namık Kemal, Ta’kîb tenkidinde hissî davranmıştır. Tenkit için değil yeniliğin üstün gelmesi adına bu eserleri ortaya koymuştur. Bu nedenle dili de ağır ve kışkırtıcıdır.

Fevziye Abdullah Tansel, Namık Kemal’in mektuplarına dikkate alarak eserin 1875 yılı Kasım ayında mektup şeklinde yazılıp Namık Kemal’in İstanbul’daki dostları H. Nazım ve Z. Reşid Bey'e Ziya Paşa'ya ulaştırması için gönderir. Eser, daha sonra Mecmua-i Ebüzziya’da tefrika edilmiştir (1300/1882). Eserin Tercümân-ı Hakîkat gazetesinde çıkan tanıtım haberine göre de 1886 yılında basılmıştır. "Edîb-i meşhur atûfetlû Kemal Beyefendi hazretlerinin Harâbât hakkında neşr buyurdukları mütâleât ve mülâhazâtm mecma’ı olan Tahrîb-i Harâbât'ın zeyli ol¬mak üzere yine müşârünileyh hazretlerinin kalem-i bedâyi’-pesendîlerinden çıkmış olan Ta’kîb nam eser-i tenkidâneleri Kitabhâne-i Ebüzziyâ'nın yirmisekizinci adedini bitteşkil bu kerre kitabhâne-i nefâyisi zînetlendiımistir." (1303/1886). Takîb-i Harâbât daha sonra Reşid Zeynel Abidin'in “Edebiyat Kumkuması” isimli eserinin içinde değerlendirmiştir. Kazım Yetiş ise “Namık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri ve Yazıları” adlı eserinde Takîb-i Harâbât'ın tam metnini yayınlamıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Namık Kemal”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/namik-kemal