Mehmed Müfettiş el-Bosnevî tarafından çocukların Kur’ân’da geçen Arapça kelimeleri Osmanlıca karşılıkları ile beraber kolayca öğrenmesi için 1033/1623-24 tarihinde yazılan Arapça-Osmanlıca manzum sözlük. Eserin adı müellif tarafından mukaddimede Arapça olarak Subhatu’s-Sıbyân ve Osmanlıca olarak Subha-i Sıbyân şekillerinde verilmiştir. Subha kelimesi Türkçede “tespih”, sıbyan kelimesi ise “çocuklar” anlamında olup Subha-i Sıbyân “çocukların tespihi” anlamına gelmektedir. Müellif eserini Feriştehoğlu Abdüllatif et-Tirevî (ö. 821/1418’den sonra)’ye ait İbn Ferişte Lugatı’na nazire olarak yazdığını ifade ettiğinden eser birçok kayıtta yanlışlıkla İbn Ferişte Lugatı olarak kaydedilmiştir. Ayrıca Katip Çelebî, eserin Mahmûdiyye olarak bilindiğini söylemiştir ancak Mahmûdiyye adlı sözlük Şeyh Bedreddin el-Kadı Mahmud (ö. 911/1505)’a ait farklı bir eserdir (Katip Çelebi 1941: II/975).

Eserin zaman içerisinde istinsahlarındaki müdahaleler nedeniyle beyit sayısı konusunda yazma nüshaları arasında farklılıklar bulunmaktadır. Eserin müellif hattı nüshasından istinsah edilen ve 23 varaktan oluşan Milli Kütüphane 1562 numarada kayıtlı yazma nüshasının mukaddime kısmında 3 kıt'ada 42 beyit, sözlük kısmında ise 48 kıt'ada 406 beyit olmak üzere toplam 448 beyit bulunmakta ve 1831 Arapça kelimenin Osmanlıca karşılıkları verilmektedir. Müellif, Arapça kelimelerin karşılıkları için Osmanlıcaya Farsçadan geçme 326 kelimeden de faydalanmıştır (Köksoy 2021: 9).

Subha-i Sıbyân’ın yurtiçi ve yurtdışında 50’den fazla yazma nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalar arasındaki 1044/1634 tarihinde müellif hattı nüshasından istinsah edilmiş Milli Kütüphane 1562 numarada kayıtlı nüsha en eski istinsah tarihli nüshadır. Ayrıca Hırvatistan Bilimler Akademisi Kütüphanesi 330 numarada kayıtlı nüsha da 1091/1680 tarihinde müellif hattı nüshasından istinsah edilmiştir (Köksoy 2021: 7; Ždralović 1986: 15). Eserin ilki 1216/1801’de İstanbul’da olmak üzere 1321/1903 yılına kadar 32 basımı yapılmıştır (Çöğenli 2001).

Subha-i Sıbyân, Mehmed Necib el-Bosnevî tarafından Hediyyetu’l-İhvân fî Şerhi Subhati’s-Sıbyân adıyla şerh edilmiş olup ilki 1256/1840’da İstanbul’da olmak üzere 6 basımı yapılmıştır (Çöğenli 2001). Bu şerhin Atabey Kılıç tarafından 2007 yılında çeviri yazısı yayınlanmıştır. Ayrıca Subha-i Sıbyân, Hacı İsmail Zühdî tarafından 1254/1838-39 tarihinde şerh edilmiştir (Doğaner 2011: 12). Elif Karasioğlu Doğaner tarafından 2011 yılında şerhin çeviri yazısını içeren yüksek lisans çalışması yapılmıştır.

Subha-i Sıbyân’da yer alan Arapça kelimeler ile Osmanlıca karşılıkları, Asim Sirćo (ö. 1970) tarafından Arabica alfabesi ile Boşnakçaya çevrilmiştir. Mehmed Handžić eserin tanıtımını yapmıştır (1936).

2007 yılında Atabey Kılıç tarafından Subha-i Sıbyân’ın Konya Mevlana Müzesi Kütüphanesi 4026 numarada kayıtlı ve 1268/1851 tarihinde istinsah edilmiş yazma nüshasının çeviri yazısı yayınlanmıştır.  2009 yılında Kemal Baş tarafından eserin KKTC Milli Arşivi 1691 ve 1576 numarada kayıtlı nüshalarının karşılaştırmalı çeviri yazısını içeren Sübha-i Sıbyan’ın Kıbrıs Nüshaları adıyla yüksek lisans çalışması yapılmıştır. 2021 yılında Mesut Köksoy tarafından eserin müellif hattı nüshasından istinsah edilen Milli Kütüphane 1562 numarada kayıtlı nüsha dahil 4 nüshasından faydalanılarak yapılmış tenkitli neşri ve beyitler ile beraber verilmiş Boşnakça tercümesinin harf çevirisi yayınlanmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. “Mehmed Müfettiş”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-mufettis