Halvetiye-Şabaniye tarikatının büyüklerinden Karabaş Velî’nin halifelerinden Şeyh A‘rec Hasan Ünsî Efendi'nin (d. 1055/1645-1646 - ö. 1136/1723) sohbetlerinden talebesi İbrahim Hâs (d. ?/? - ö. 1175/1761-1762) tarafından derlenen mensur eser. İbrahim Hâs, eserin başında hakkında kısa bir bilgi verdiği Ünsî’nin, ölümüne yakın bir zamanda “Sen kelâmlarımı cem‘ ve tahrîr eyle” diyerek kendisini görevlendirdiğini, kendisinin de onların bir miktarını cem ve tahrir ederek adını Sırr-ı Ahadiyyet koyduğunu söyledikten sonra eserin asıl bölümlerine geçmiştir. Eser, 12 makam üzerine tertip edilmiştir. Bunlar aşk, hayret, cem‘, likâ, temkîn, ferdiyye, fenâ, ayn, sırf, setr, intihâ ve sır makamlarıdır. Her makam 9 ile 12 arasında değişen sayıda baplardan meydana gelmektedir (Tan 2018: 301-303). Eserin başında bu bilgiler verildikten sonra sırasıyla her makam, altındaki baplarıyla birlikte izah edilmiştir. Her makamın başında onun kaçıncı ve hangi makam olduğu ifade edildiği gibi her babın başında da kaçıncı bap olduğu lafzen belirtilmiştir. Bu özellikler eserin tertibindeki başarıyı göstermektedir. 

Eserdeki 132 pasajın 66’sının Ünsî’nin Dîvân’ında gazel düzeyinde bire bir karşılığı bulunurken, beyit düzeyinde ise risaledeki hemen her cümlenin manzum örneğine rastlanmaktadır (Tan 2018: 294). Bu durum aynı içeriğin şiir ve nesir gibi iki farklı biçime nasıl büründüğünü göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Eserde kullanılan dil, tasavvufi terimler içermekle birlikte sade ve anlaşılır niteliktedir.

Uzun, eserin nüshasının bulunmadığını ileri sürmüştür (2003: LXXI). Fakat daha sonra Sırr-ı Ahadiyyet’in bir nüshası tespit edilebilmiştir. Milli Kütüphane’deki bu nüsha (Yz A 4540) Ünsî’nin diğer bir eseri olan Kelâm-ı Azîz adıyla kataloğa kaydedildiğinden bu eserin kayıp olduğu düşünülmüştür (Tan 2018: 290). Sırr-ı Ahadiyyet'in bu nüshası, M. Nedim Tan tarafından tespit edilmiş ve metin olarak yayımlanmıştır (2018: 283-350).

Müellifin biyografisi için bk. “Ünsî, Şeyh A‘rec Hasan Ünsî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/unsi-seyh-arec-hasan-unsi-efendi