Âşık mahlaslı Seyyid Pir Mehemmed b. Ali’ye ait olduğu düşünülen Siroz şehrengizi. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Bölümünde 818 numara ile kayıtlı mecmuanın 74b - 78b varakları arasında yer alan Sîroz Şehr-engîzi'ni ilk defa Agâh Sırrı Levend, adı bilinmeyen bir şairin Siroz şehrengizi, künyesiyle tanıtmıştır (Levend 1958: 45-46). Eserin metni daha sonra “Şairi Bilinmeyen Bir Siroz Şehrengizi” başlığıyla yayımlanmıştır (Karaca 2009: 428-444). Mefâ’îlün/ mefâ’îlün/ fe’ûlün vezni ile yazılmış olan şehrengiz, 105 beyitten meydana gelmektedir. Metinde anılan 28 güzel, kendilerine ayrılan üçer beyitte övülmüştür. Girizgahta yer alan aşağıdaki beyitlerden, bu şehrengizin Âşık mahlasını kullanan ve tezkiresinde Bursa şehri için de bir şehrengiz yazdığını belirten Seyyid Pir Mehemmed b. Ali’ye ait olduğu tahmin edilmektedir:

Husûsâ şehr-i Sîroz ola ma'mûr

Güneş yüzlüleriyle ola meşhûr

N’içün vasf itmeyesin anı Âşık

Olupdur medhe her vech-ile lâyık  (Tığlı 2020: 108)

Sîroz Şehr-engîzi'nin, görevleri sebebiyle Rumeli coğrafyasını dolaşan Âşık Çelebi tarafından bu şehirde bulunduğu bir vakitte yazılmış olması muhtemeldir; bununla birlikte Âşık mahlaslı başka bir şair tarafından yazılmış olması da ihtimal dahilindedir (Tığlı 2020: 109).

Eser, aşka ve zamanın geçiciliğine dair beyitlerle başlayıp şehrin ve şairin adının yer aldığı dört beyitlik bir girizgahtan sonra güzellerin övgüsüne geçer. Her güzel için üçer beyit ayrılmış olup bu bölümlerin müstakil başlıkları yoktur; yalnızca Yeniçeri-zâde Mehemmed Kâtib, Akçelü Mustafâ Çelebi-zâde, Berber Ahmed için ayrı başlıklar açılmıştır. Bu kısımda şehrengiz geleneğine uygun şekilde, güzellerin klasik şiir estetiğine dair mazmunlar çerçevesinde övgüsünün yanı sıra mensup oldukları mesleğe dair araç ve ürünlerle münasebetli söz ve anlam sanatları görülmektedir. 98. beyitte başlayan hatime kısmının akabinde eser 105. beyitte sona ermektedir. Şehrengizde anılan kişiler şunlardır: Halîl, Rüstemoğlu, adı söylenmeyen bir güzel, Mehemmed Şâh Ak Gül, Yahyâ, Dâvud, Dervîş Bâlî, Eşekci-zâde, Mûtâf-zâde, Derzi-zâde Hasan Bâlî, Sipâhî, Güreldizâde, Kazzâz Hüseyin, Memi (Kazzâz Hüseyin’in kardeşi), Tarak Voyvodaoğlu, Sipâhî Mustafâ, Alî, Celîl, Ebrî Bâlîoğlu Mehemmed, Başmakcı İsâ, Başmakcı Ahmed, Mehemmed Şâh, Ferhâd-zâde, Acem-zâde, Yeniçeri-zâde Mehemmed Kâtib, Akçelüzâde Mustafâ Çelebî-zâde, Berber Ahmed, Berber Mihal.

Şairin biyografisi için bk. “Âşık Çelebi, Seyyid Pir Mehemmed b. Ali”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asik-celebi-seyyid-pir-mehemmed