Le’âlî Ahmed b. Mustafa Saruhânî tarafından Bûsîrî’nin (ö.1297?) Kasîde-i Bürde'sine yazılan Türkçe şerh ve manzum tercüme. Kemâl Paşa-zâde’nin (ö.1534) öğrencilerinden olan Le’âlî; fıkıh, kelam alanları yanında dil ve edebiyat sahasında da birçok eser vermiş, Kaside-i Bürde’yi de Türkçe olarak şerh etmiştir. Şerhinde bulunan manzum tercümenin ise kendisine mi yoksa başka bir müellife mi ait olduğu meçhul olmasına rağmen, manzum tercümenin de Le’âlî’ye ait olduğu kabul edilerek kaynaklarda yer almış ve yayımlanmıştır (Kahraman 1997).

Yazma eser kütüphanelerinde en çok nüshası bulunan Bürde şerhinin Le’âlî’ye ait olduğu söylenebilir. Bu da onun çokça sevilip okunduğunu göstermektedir. Kimi nüshalarda şerhin tamamı yer almakta (bk. Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih Böl. Nu. 3973) kimilerinde de sadece beytin anlamının muhtasar olarak verildiği bölüm bulunmaktadır (bk. Süleymaniye Kütüphanesi. Çelebi Abdullah Böl. Nu. 400. 42b-74a).

Le’âlî şerhinin dîbâcesinde; Bûsîrî’nin hayatı, Bürde’yi yazma sebebi, Bürde’nin bölümleri ve hassaları üzerine bilgi vermiştir. Ayrıca eserin mukaddimesinden hareketle Le’âlî’nin Bürde’ye bir de Arapça şerh yazdığını söyleyebiliriz. Ancak bu şerh hakkında elimizde kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Şerhte, önce her kelimenin i‘rabı yapılmış, cümle içindeki durumu ve anlam farklılıklarıyla ilgili bilgiler verilmiş, ardından da beyitte anlatılmak istenenler yazılmıştır. Son olarak da “ya’nî”, “ yanî sâhib-i kasîde” denilerek, çoğu Bürde şerhinde gördüğümüz üzere, beytin anlamı özet olarak ifade edilmiştir.

Şerhin temel meselelerden ayrılmadan sadece kaynak beytin anlamına odaklanması, bu şerhin çokça sevilerek okunmasını sağlamıştır. Bürde mecmuası olarak nitelendirebileceğimiz yazmalarda da (bk. Süleymaniye Kütüphanesi. Âşir Efendi Böl. Nu. 301), Le’âlî’nin şerhindeki “ya’nî” ifadesinden sonra yer alan özet bölümlerin bulunması, bu eserin ne kadar sevildiğinin farklı bir göstergesidir.

Bazı yazmaların mukaddimelerinde (bk. Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi Böl. Nu. 2762) bu şerhin müellifinin Mehmed bin Halil olarak geçmesi, bir sehivden çok tarihî bir intihal hadisesi olarak yorumlanmıştır (bk. Şahin 2001). Eser üzerine, müellif adı hataen Zâlî olarak zikredilerek, bir yüksek lisans tezi hazırlanmış (Özdemir 2015); şerhin sadece “ya’nî” ifadesinden sonra yer alan özet bölümü, Ebubekir Sıddık Şahin tarafından yüksek lisans tezinin son bölümünde transkribe edilmiştir (Şahin 1997: 154-210).

Le’âlî şerhlerinde yer alan manzum tercümenin ise müellifinin kim olduğu bilinmemekle birlikte, şârihin de farklı bir müellif adı zikretmemesi, tercümenin kendisine ait olduğu izlenimi uyandırmış ve Le’âlî'ye atfedilerek yayımlanmıştır (Kahraman 1997). Bu manzum Türkçe tercüme, muzârî’ bahrinden mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün vezniyle yazılmış olup “ye” kafiyelidir. Le‘âlî, hem kaynak beytin anlamını yansıtmayı başarmış hem de sade bir söyleyiş yakalamaya gayret ederek akıcı bir şekilde Bürde’yi manzum olarak tercüme etmiştir. Bu sebeplerle olsa gerek Le‘âlî’nin manzum tercümesinin birçok nüshası bulunmaktadır.

Şairin biyografisi için bk. “Defterdar-zâde, Seyyid Ahmed Le’âlî/Lâlî Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/defterdarzade-seyyid-ahmed-leali