- Yazar Biyografisi (TEİS)
Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin - Madde Yazarı: Araş. Gör. Songül Akboğa
- Eser Yazılış Tarihi:977/1569-70
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:14/09/2022
ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMÂ / ŞERH-İ MANZÛME-İ MU’AMMİYÂT / ŞERH-İ MU’AMMÂ-YI CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ MU’AMMÂ-YI MOLLA CÂMÎ / ŞERH-İ RİSÂLE-İ FENN-İ MU’AMMÂ (BEHİŞTÎ)
muamma şerhiBehiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin (d. ?/? - ö. 979/1571-72)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Vizeli Ramazan Behiştî’nin Molla Câmî (ö. 1492)’nin Farsça manzum olarak kaleme aldığı Mu’ammâ-yı Sagîr adlı risalesini şerh ettiği Türkçe mensur eseri. Eserden hareketle yazılış tarihi (eserin sonundaki tarih kıtasında geçen “fazlullâh” ibaresine göre) 977/1569-70’dir.
Eserine hamd ü senâ ile başlayan Behiştî; Molla Câmî’nin şiir ve muammadaki maharetleriyle ilgili övgü dolu değerlendirmelerde bulunduktan sonra bu derece üstün bir âlimin sanatının herkese ulaşması gerektiği fikrini, eserini şerh etme sebebi olarak göstermiş; hemen arkasından “Şürû fi’l-maksûd” başlığıyla asıl konuya giriş yapmıştır. Konu başlıkları kırmızı mürekkeple yazılmış olup Molla Câmî’ye ait Farsça ibarelerin üstü de yine kırmızı keşidelidir. Eserde muamma çözme yöntemlerinden olan “Amel-i Tahsîlî”, “Amel-i Tekmîlî”, “Amel-i Teshîlî”’ ve bunların kendi içindeki alt başlıklarıyla ilgili bilgi verilmiştir. Şarih önce kaynak metni (Molla Câmî’ye ait ibareleri) vermiş; ardından bu ibareleri Türkçeye geniş bir şekilde aktarma yoluna gitmiştir. Bu açıdan “Şerh-i Manzûme-i Mu’ammâ” şerhten ziyade tercüme nitelikli bir eserdir denebilir (Yazar 2011: 682). Söz konusu yöntemlerle ilgili az da olsa örnek muamma çözümlerine yer verilmesi eserin dikkat çeken özelliklerinden biridir.
Şerh-i Manzûme-i Mu’ammâ'nın tespit edilebildiği kadarıyla Süleymaniye Kütüphanesi Giresun İl Halk Ktp. Koleksiyonu No:3647/3 (Şerh-i Manzûme-i Mu’ammiyât-Behiştî Hasan Efendi adına kayıtlı), Süleymaniye Kütüphanesi Ali Nihat Tarlan Koleksiyonu No:52/8 (Şerh-i Manzûme-i Mu’ammiyât), Süleymaniye Kütüphanesi Zühdü Bey Koleksiyonu No:25/2 (Şerh-i Muammâ-yı Câmî-Ahmed Sinan Behiştî adına kayıtlı), Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Koleksiyonu No:3431 (Şerh-i Risâle-i Mu’ammâ-yı Molla Câmî-Ahmed Sinan Behiştî adına kayıtlı) ve Bayezid Devlet Kütüphanesi Veliyyüddin Efendi Koleksiyonu No:3209/22’de (Şerh-i Risâle-i Fenn-i Mu’ammâ) kayıtlı olmak üzere 5 nüshası vardır.
Şairin biyografisi için bk. “Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/behisti-ramazan-abdulmuhsin
Eserden Örnekler
A’mâl-i tekmîlî: Tekmîle mensûb ameller. Çü şüd a’mâl-i tahsîlî mükemmel. Çün a’mâl-i tahsîlî mükemmel oldı. Be-tekmîlî künem ânrâ müzeyyel. Anı tekmîl ile müzeyyel ideyin. Büved a’mâl-i tekmîlî se üslûb. A’mâl-i tekmîlî üç üslûb olur. Ki şerh-i yek-be-yek emrîst matlûb. Ki bir bir şerh bir emr-i matlûbdur. Ta’rîf-i te’lîf: Yekî te’lîf dân ki_û cem’-i eczâst. Birin te’lîf bil ki ol eczâ cem’ itmekdür. Ki hâsıl geşte her yek ez-diger câst. Ki her biri bir yerden hâsıl olmışdur. Misâleş be-ism-i ‘alâ: Büved çeşmet belâ-yı cânem iy dûst. Olur gözün cânumun belâsı ey dost. Halâsî zi_īn belâ netvânem iy dûst. Bu belâdan halâs olmaga kâdir degilem ey dost. Ma’nâ-yı mu’ammâyî çeşmden murâd ‘ayndur, lâ ile ‘alâ olur… (Behiştî: 154a).
Kaynakça
Aydemir, Yaşar (hzl)(2018). Ramazan Behiştî Dîvânı. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56445,ramazan-behisti-divanipdf.pdf?0 . [Erişim tarihi: 24.08.2022]
Ramazan b. Behiştî. Şerh-i Mu’ammâ-yı Câmî. Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi. Zühdü Bey Koleksiyonu. No: 25/2. vr. 154a.
Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Prof. Dr. Yaşar Aydemir |
Görüntüle | ||
2 | HEŞT BİHİŞT (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Prof. Dr. Emine Yeniterzi |
Görüntüle | ||
3 | CEMŞÂH U ALEMŞÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. Hicran Yücel |
Görüntüle | ||
4 | BURSA ŞEHR-ENGÎZİ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Fatih Tığlı |
Görüntüle | ||
5 | MEVLİD (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
6 | TA’LÎKÂT ALÂ ŞERHİ’L-ÂDÂB Lİ’L-SEMERKANDÎ / HÂŞİYETÜ ÂDÂBİ MES’ÛDÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
7 | TA'LÎKÂT 'ALÂ ŞERHİ'L-MİFTÂH (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Diğer Rumeysa KESKİN ASLAN |
Görüntüle | ||
8 | TA'LÎKÂT ‘ALA'L-CÂMÎ (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
9 | HİNDÎ'NİN KAFİYE ŞERHİNE TA'LÎKA (BEHİŞTÎ) | Behiştî, Ramazan b. Abdülmuhsin | Dr. Öğr. Üyesi Orhan KILIÇARSLAN |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
11 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
12 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
13 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
14 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
15 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
16 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
18 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
19 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |