ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEYH SADULLÂH EL-HALVETÎ MÜRİDÎ)
Kasîde-i Bürde Şerhi
Şeyh Sadullâh El-Halvetî Müridî (d. ?/?-ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyh Sadullâh el-Halvetî’nin (ö. ?) isteği üzerine adı verilmeyen bir müridi (ö. ?) tarafından Bûsîrî’nin (ö. 1297?) Kasîde-i Bürde’si için yazılan mensur Türkçe şerh. Söz konusu eser, kataloglarda ve bazı kaynaklarda (Kâtip Çelebi 2014: II/1335, Sezer 1985: 245) hatalı olarak Şeyh Sadullâh el-Halvetî’ye atfedilmektedir. Şahin (1997: 77), Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa 599, Lala İsmail 728 ve Reşid Efendi 593’te kayıtlı nüshaların başında yer alan “Şerh-i Kasîde-i Bürde min te’lîfi Hazret-i fahrü’l-ârifîn kutbü’l-vâsılîn Şeyhzâde” şeklindeki ibareden hareketle şerhin, Sadullâh Efendi’nin oğlu tarafından kaleme alınmış olma ihtimali üzerinde de durmaktadır. Eserin birçok nüshasında her beytin şerhinin sonuna kendisinden “rahimehu'llâh” şeklinde bahsedilen Leâlî Ahmed b. Mustafa Saruhanî’nin (ö.1563) manzum tercümesinin eklendiği görülmektedir. Şahin (1997: 77) de şerhin tespit edilebilen en eski nüshasının 1026/1617 tarihli olduğunu bildirmektedir. Leâlî, 1563 yılında öldüğüne göre bu durumda eserin 1563 ile 1617 yılları arasında bir tarihte yazılmış olması gerekir.

Eserin mukaddimesinden yola çıkıldığında tam anlamıyla telif bir eser olmadığı, Farsça yazılmış bir şerhin muhtasar tercümesi olduğu anlaşılmaktadır. Eserdeki bazı cümlelerin Farsça olarak alınmış olması da bunu kanıtlar niteliktedir. Şarih, eserine başlamadan önce Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’yi telif sebebini anlatmakta ve “Bu kasîdenin mefhûmı on fasl üzerinedür.” diyerek her faslın konusunu küçük bir fihrist dâhilinde vermektedir. Daha sonra şerhine başlayan şarih, kaynak şiirdeki her beyti bütün olarak şerh etmektedir. Şarih, kaynak beyitlerde izaha muhtaç gördüğü kelimeleri gramer yönünden (sarf, nahiv ve okunuşları açısından) açıkladıktan sonra “Ve beytin maʻnâsı budur/oldur ki” gibi ifadelerle anlamı genişletip ne anlatılmak istendiğini okuyucuya aktarmaktadır. Şarihin gerek duyduğu durumlarda bu açıklamalara ek olarak zaman zaman örnekleme yoluna da başvurduğu görülmektedir.

Eserin kütüphanelerde çok sayıda nüshasının bulunması ilk Türkçe şerhlerden biri olmasıyla ilgilidir. Eser üzerine Talal (2016) ve Taşdemir (2019) yüksek lisans tezi hazırlamışlardır.

Eserden Örnekler


E min tezekküri cîrânin bi-zî Selemi

Mezecte demʻan cerâ min mukletin bi-demi

Elif harf-i istifhâmdur ve min harf-i cerdür. Tezekkür masdar maʻnâsına anmakdur. Cîrân cemʻ-i cârdur ki câr konşı maʻnâsınadur. Bi-zî Selem’deki fî maʻnâsınadur. Hâlet-i refʻi vâv ile ve hâlet-i nasbı elifle ve hâlet-i cerri yâ ile olur ki “Câ’enî zû-mâlin ve ra’eytü zâ-mâlin ve merartü bi-zî-mâlin.” dirsin. Ve Selem bir ağaçdur ve demʻ gözyaşıdur ve mukle gözün tamâm agıla karasına dirler. Ve beytün maʻnâsı oldur ki şâ'ir “enâra’llâhu burhânehû” kendü nefsine hitâb idüp eydür ki “Ey kimesne sen ki bu gözyaşını kana karışdurup gözden akıdursın. Ol ağacun sâhibi olan mekânda sâkin olan yârânı anup ve tezekkür itmekden midür?” Nitekim mütercim buyurur. Tercüme:

Andun mı zî-Selemdeki ehli vü cîreti

Kim kan yaş ağlamak gözünün oldı âdeti (Süleymaniye Kütüphanesi. İbrahim Efendi 627. vr. 4a-4b).

Kaynakça


Ayçiçeği, Bünyamin (2017). Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri. Program Kodu: 1002. Proje Nu: 215K398. TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU. Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği. İstanbul.

Kâtip Çelebi (2014). Keşf-el-Zunun. hzl. Şerefettin Yaltkaya ve Rifat Bilge. Ankara: TTK Yay.

Sezer, İsmail Hakkı (1985). İmam Busîrî ve Bürde’si. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.

Şahin, Ebubekir Sıddık (1997). Kaside-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Talal, Hussein Abdulameer Talal (2016). Sadullah Halveti’nin Şerh-i Kaside-i Bürdesi (İnceleme-Tenkitli Metin). Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Taşdemir, Mine (2019). “Sa’du’llâh el-Halvetî’ye Atfedilen Anonim Kasîde-i Bürde Şerhine Göre Nefsin Mahiyeti ve Özellikleri”. Anasay 3 (7): 169-188.

Taşdemir, Mine (2019). Sa’du’llâh Halvetî’ye Atfedilen Anonim Kasîde-i Bürde Şerhi (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi.

Yazar, Sadık (2011). Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Ayçiçeği, Bünyamin ve Hamza KOÇ. "ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ŞEYH SADULLÂH EL-HALVETÎ MÜRİDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-kaside-i-burde-seyh-sadullah-el-halveti-muridi-tees-1442. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle