Ya'kûb-ı Çerhî'nin Allah’ın isimlerini şerh ettiği risâlesi. “İsim” kelimesinin çoğulu esmâ ile “en güzel” anlamındaki hüsnâdan oluşan “Esmâ-i Hüsnâ” terkibi, nasslarda Allah’a nisbet edilen isimleri ifade eder. Kur’ân-ı Kerim’de geçen ilâhî isimler yüzden fazla olup hadislerde Allah’a nisbet edilen başka isimler de bulunmaktadır. Esmâ-i Hüsnâ terkibi, geniş anlamıyla bunların hepsini kapsamakla birlikte, terim olarak 99 isimden oluşmaktadır.

Çerhî, Allah’ın isimlerinin sufi âlimlerce de Farsça ve Arapça şerhlerinin yapıldığını belirtir. Ona göre avam ve havassı içine alan geniş kitlelere hitap eder mahiyetteki Esmâ-i Hüsnâ şerhlerinde muharrik unsur, “Rabbinin Yüce adını tesbih et.” (el-A’lâ, 87/1), “En güzel isimler Allah’ındır. O hâlde O’na (güzel isimlerle) duâ edin.” (el-A’râf, 7/180) âyetleridir.

Çerhî, Allah-âlem ilişkisini de ele aldığı eserinde, Allah’ın sıfatlarını, insanın kendisinde gerçekleştirme potansiyeline dikkat çeker. Bu manada gayret, insanda kuvve hâldeki bu yetileri fiile dönüştürme konusunda kula düşen vazifedir. Esmâ-i Hüsnâ’yı belli zamanlarda okunan bir vird şeklinde algılamaktan ziyâde, kişide amel boyutunu önceleyen Çerhî, bireyin bu isimleri kendinde gerçekleştirebilmesi için uygulaması gereken prensiplere değinir. Didaktik yönü ağır basan risalesinde ahlâkın pratik yönüne yani edebe vurgu vardır. Şârih, ele aldığı isimle ilgili genel sözlük bilgilerini verdikten sonra, “Nasîb-i ârif-dervîş înest ki” (Dervişin buradan kendisine çıkarması gereken ders şudur.) diyerek mürîdin uygulaması gereken ahlâkî davranışlara değinir. Böylece Allah’ın o sıfatının insanda zamanla meleke hâline geleceğini, başka bir ifadeyle Allah’ın bu sıfatının kulda tecellî edeceğini söyler. Kişi, bu sıfatları ne kadar içselleştirebilirse ilgili vasıf da insanda o nisbette kemâle erecektir.

Çerhî’nin bu eseri, “Dû Eser-i Gayr-i Çâpî-i Mevlânâ Ya‘kûb-ı Çerhî” başlıklı çalışma içerisinde yayımlanmıştır. Eserin Ildırar tarafından yapılan Türkçe çevirisi 2016 yılında yayınlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Yakub Çerhî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/yakub-cerhi