Katip Osman’ın (d. ? - ö. ?) mesnevi nazım biçimi ile kaleme aldığı otobiyografi türündeki eseri. Kaynaklarda Kâtip Osman hakkında herhangi bir bilgiye yer verilmemiştir. Müellifin hayatı ile ilgili bilgilerin tamamı Ser-güzeşt-nâme-i Kâtib Osman adlı eserinden öğrenilmektedir. Eser, yegane nüshası Millî Kütüphane 06 MK Yz. A 4343 numarada kayıtlı olan yazmanın 1b-24a yaprakları arasında yer alır. 1148/1736 senesinde kaleme alınan eser 1014 beyittir. Mesnevide “sebeb-i te‘lif”e yer verilmemiş, ancak “Hasb-ı Hâl-i Serencâm” başlıklı bölümde şair, eserini yazma nedeni ile ilgili ipuçlarına yer vermiştir. Şairin eseri yazmasındaki temel neden maddî kaygılardır. Padişaha seslenen Kâtip Osman, ondan hâlini işitmesini ister. Şairin temel sorununun geçim derdi olduğu söylenebilir.

Eserde “Arz-ı Hâl-i Manzum”, “Der Medh-i Senâ-yı Pâdişah-ı Âlem”, “Der Medh-i Âsaf-ı ‘Âlî-câh” ve “Feryâd-ı Belgrad” başlıklı kasideler dışındaki tüm bölümler mesnevi biçiminde kaleme alınmıştır. Mesnevinin başında yer alan tevhit ve na't içerikli giriş dışındaki bölümlerine Farsça ve Türkçe karışık olarak başlıklar verilmiştir. Eserdeki bölümler ise anlatılan konunun içeriğine göre alt bölümlere ayrılmıştır. Mesnevideki on sekiz beyitlik, tevhit ve na’t içerikli giriş bölümü 13 Farsça, 4 Arapça ve 1 Türkçe beyitten oluşmuştur. Devamındaki “Sühan Güften ez-Sıfat-ı Ney” ve “Sühan Güften ez-Sıfat-ı Tûtî” başlıklarında ney ve papağan, ilahî aşkın ifadesinde simge olarak kullanılmıştır. Daha sonra nasihat-nâme, arz-ı hâl, şikâyet-nâme türü sayılabilecek bölümler gelmektedir. “Hasb-ı Hâl-i Serencâm” bölümünü asıl konunun anlatıldığı “Delâlet-i Râh-ı Âsitâne-i Sa‘âdet” bölümü izler. Bundan sonra şairin başından geçen olaylar farklı başlıklar altında anlatılmıştır. 

Aslen Kütahyalı olan ve sergüzeşt-nâmeye konu olan Kâtib Osman’ın otobiyografisi, çocukluk yıllarından başlayarak yaşlılık çağına kadar başından geçen önemli olayları içine alır. Müellif eserinde, elli yılı aşkın bir sürede yaşadığı maddî sıkıntılarını, evliliklerini, İstanbul'a gidişini, Zeynep adında azatlı bir cariyenin vasiliğinden dolayı mahkemeye düşmesi sonucu tüm varlığını kaybetmesini, kızının vefatını, katıldığı seferleri, emekli edilmesini, çocuklarını vb. kısacası başından geçenleri, gördükleri yerleri bir bir anlatır.

Şairin, farklı bölümlerde farklı aruz kalıpları kullanmasının yanı sıra aynı manzume içinde farklı aruz kalıplarını kullanma yoluna gittiği görülmektedir. Kimi zaman bir beytin dizelerinde bile farklı kalıplar kullandığı olmuştur. Kullanılan farklı aruz kalıpları içinde “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün”, “fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” ve “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıplarının daha sık yer aldığını söylenebilir. Sergüzeşt’in ayrıntılı tahlilini yapan Haluk Gökalp (2006), Katip Osman’ın anılarını edebî değerinden ziyade 18. yüzyıl Osmanlı toplum hayatı hakkında çeşitli bilgiler vermesi bakımından önemli bulur ve eserden hareketle taşradan birçok umutla İstanbul’a gelen bir delikanlının burada yaşadığı hüsran gözler önüne serilirken, Osmanlı devletinde küçük memurların yaşam mücadelesi hakkında da fikir edinildiğini ifade eder. Ser-güzeşt’in ayrıntılı incelemesi Haluk Gökalp tarafından yapılmıştır (2009).