- Yazar Biyografisi (TEİS)
Neşâtî, Ahmed Dede - Madde Yazarı: Prof. Dr. Yunus KAPLAN
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şehrengiz
- Yayın Tarihi:06/09/2021
ŞEHRENGÎZ (NEŞÂTÎ)
manzûm şehrengîzNeşâtî, Ahmed Dede (d. ?/?-ö. 1085/1674)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Neşâtî’nin Edirne şehrinin güzellerini anlatmak üzere kaleme aldığı manzum eseri. Mesnevi nazım şekline sahip olan bu eser, aruzun “feʻilâtün mefâʻilün feʻilün” vezninde olup 144 beyitten müteşekkildir. Beyit sayısı itibarıyla Türk edebiyatındaki orta hâlli şehrengizler içinde yer almakla birlikte, aynı türde yazılan eserlerin birçoğunun başında yer alan münacat ve sebeb-i telif gibi bölümlerden mahrumdur.
Kalemine hitap ederek esere başlayan şair, girizgâh sayılabilecek ilk sekiz beyitte yazacak olduğu şiirle dünyayı mest, âşıkların da gönlünü sarhoş etme niyetinde olduğunu söyleyerek Edirne şehrindeki güzellerin tasvirine geçer. Bu bölümde sayısı 5, 7 ve 8 şeklinde değişen beyitle sırasıyla Hancızade, Emir, Okçuzade, Yağcızade, Hasan, Mustafa, İbrahim, Ahmed, Hacı, İbrahim, Halil, İsmail, Yakub, Mahmud ve Bayram adındaki 15 güzelin tasviri yapılmıştır. Bu tasvirlerde güzellerin mesleklerinden ziyade onların yüz, kaş, göz, yanak, dudak, boy ve endam gibi güzellik unsurları ön plana çıkarılmıştır. Bu güzellerden üçü, isimleri yerine babalarının meslekleriyle zikredilmiştir.
Güzellerin tasvir ve övgüsünü bitiren şair, günahsız olduğunu ve aşk hakkı için güzellerin övgüsünde bulunduğunu ancak; asıl niyetinin Allah’ı övmek olduğunu ifade eder. Acziyetini dile getirdikten sonra, tövbe ve istiğfarda bulunur ve güzellere dua ederek eserini bitirir.
Bursa, Kütahya ve Sinop gibi bazı şehirler için kaleme alınan bazı şehrengizlerde, şehirlerdeki güzellerle birlikte bu şehirlerin sahip olduğu sosyal, kültürel, tarihî ve coğrafi özelliklerinden de bahsedilmiştir. Neşâtî ise Şehrengiz’inde Edirne’nin sahip olduğu sosyal, kültürel, tarihî ve coğrafi özelliklerinden bahsetmemiş; sadece şehirde yaşayan bazı güzelleri zikredip onları tasvir etmekle yetinmiştir. Edirne Şehrengizi, Mahmut Kaplan tarafından içinde bulunduğu Neşâtî Divanı’yla birlikte yayımlanmıştır (Kaplan 2018: 222-34).
Şairin biyografisi için bk. “Neşâtî, Ahmed Dede.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nesati-ahmed-dede
Eserden Örnekler
Şehrengîz'den
Gel gel iy kilk-i ‘anberîn-sîmâ
Hâl-pîrâ-yı çihre-i ma‘nâ
Gel gel iy peyk-i vâdî-i i‘câz
Ser kadem-kerde-i râh-ı sad râz
Gel gel iy bâg-bân-ı gülşen-i cân
Nâvdânundan eyle âb ı revân
Ney gibi eyle ‘ışkdan âgâz
Demidür eyle nagmeni şehnâz
Gel senüñle güher-feşân olalum
Medh-i hûbânda hem-zebân olalum
Evvelâ bir ser-âmedün bî-bâk
Vasf-ı hüsninde olalum çâlâk
Nazmumuzla cihânı mest idelüm
Dil-i ‘uşşâkı mey-perest idelüm
İsmini eyleyüp bu resm ile bâz
İdelüm ehl-i ‘ışkı vâkıf-ı râz
Hüsn ile âftâb-ı çarh-ı safâ
Nâm ile Hañcı-zâde-i yektâ
‘Âlem-ârâ şehenşeh-i hûbân
Zîr-dest-âver-i memâlik-i ân
Bâreka'llah zihî fürûg-ı cemâl
Hâbbeza dil-rübâ-yı ferruh-fâl
Hüsn ile ser-efrâz-ı bî-hemtâ
Nâz ile hod müsellem-i yektâ
Nedür ol kim nigâh-ı düzdîde
Ser-be-ser şîve-i pesendîde
Lebi hüsn-i edâda reşk-i nebât
Belki şermende-sâz-ı âb-ı hayât
Serde destâr-ı kec levendâne
Gözde sahbâ-yı nâz mestâne
Dir idüm yok nazîri bî-pervâ
Olmasa ger Emîr-i hoş-sîmâ
Ne Emîr âfet-i dil ü cândur
Nâzenîn-i nev-hân-ı devrândur
Servi eyler çemende bî-ârâm
Serde destâr-ı sebz ile o hırâm
Çeşmi ser-mest-i câm-ı istîgna
Nigeh-i dil-firîbi hûş-rübâ
Çeşminün ‘akl u hûş bîmârı
Zülfinün cân u dil giriftârı
Âh mestâne ol nigâh nedür
Serde ol kakül-i siyâh nedür
İtse gîsûların ham-ender-ham
Pîç ü tâba düşer dil-i ‘âlem (Kaplan 2019: 222-223).
Kaynakça
Kaplan, Mahmut (2019). Neşâtî Dîvânı. Ankara: KTB Yay. e-kitap: https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/67330,nesati-divanipdf.pdf?
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
2 | ŞERH-İ MÜŞKİLÂT-I ÖRFÎ (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
3 | KAVÂ'İD-İ DERİYYE (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
4 | TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
5 | MEKTUP (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
6 | HİLYE-İ ENBİYA (NEŞÂTÎ) | Neşâtî, Ahmed Dede | Prof. Dr. Bayram Ali Kaya |
Görüntüle | ||
7 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
8 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
10 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
11 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
12 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
15 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |