SEFİLLER (ŞEMSETTİN SAMİ)
çeviri
Şemsettin Sami (d. 1 Haziran 1850 - ö. 18 Haziran 1904)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şemsettin Sami’nin 19. yüzyıl Fransız romantik yazarı Victor Hugo’nun Les Misérables adlı eserinin tercümesi. Osmanlı’da Fenelon’un Telemaque’ından sonra tercüme edilen ikinci Batılı roman Victor Hugo’nun Les Miserables’ı olmuştur. Şemsettin Sami Les Misérables’ı 1880 yılında Sefiller adıyla çevirmiş ve eser günümüze kadar bu isimle anılmıştır.

Romanın konusu kısaca şöyledir: Dürüst bir köylü olan Jean Valjean kız kardeşinin açlıktan ölmek üzere olan çocukları için ekmek çalar ve beş yıl hapis cezası alır. Kaçmaya teşebbüsü sonucunda kürek cezasına mahkûm edilir. Cezasını tamamlayıp hapishaneden çıkınca dilenir, kendisini evinde misafir eden Piskopos Myriel’in gümüş şamdanlarını çalar. Piskopos Myriel polislere şamdanları kendisinin hediye ettiğini söyleyerek onu hapse girmekten kurtarır. Psikoposun bu davranışı Jean Valjean’ın doğru yola iletir. Jean Valjean takma bir adla yaşamını sürdürür; zengin olur ve yoksullara yardım eder. Kötü yola düşmüş Fantine’in kızı Cosette’i Marius’la evlendirir.

Kitap şiddeti ve adaletsizliğiyle sosyal düzenin kurbanlarını, kısacası ezilenler dünyasını anlatmaktadır. Şemsettin Sami, Les Misérables’ın 9. bölümünün Marius başlıklı 2. kısmına kadar olan 402 sahifeyi çevirmiştir. “Forma forma neşredilmekte olan eserin bir jurnal üzerine, devamı men’ ve basılan kısımlar da müsadere edilmiş”tir. Eseri Sabah Gazetesi Heyet-i Tahririye Müdürü Hasan Bedrettin tamamlayıp II. Meşrutiyet’ten sonra yayınlamıştır. Bu şekilde tamamlanan eser 899 sayfa olarak yayımlanır. 1934 yılında yeni harflerle iki cilt halinde tekrar basılan eser 2870 sayfa ve resimlidir.

Şemsettin Sami, harfiyen gerçekleştirmeye çalıştığı çeviride cümle yapısını mümkün olduğu kadar muhafaza gayesiyle nesir dilinin alışılmış nahvini zorlaması, üslup icaplarına uymak uğruna esas ifadeden yapmaması sebebiyle çok yadırganmış, dilin şivesini bozmakla itham edilmiştir.

Sefillerdeki motif ve temler, devrin bütün edebiyat heveslilerine tesir etmiştir. Tanzimat sonrası yazılan pek çok eserde bu romanın yankıları bulunur.  Büyük boy ve çift sütun olan eser Seyfettin Özege Nadir Eserler Koleksiyonunda kayıtlıdır.

Şemsettin Sami'nin biyografisi için bk. “Şemsettin Sami”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsettin-sami

Eserden Örnekler


Jan Valjan

Gece yarısından sonra Jan Valjan uyandı.

Bu adam (Bri) memleketinde fakir bir aileye mensuptu. Çocukluğunda okumak öğrenmemişti. Çalışabilecek bir yaşa gelince, (Favrul) da bağ budamak san’atile meşgul oldu. Annesi (Jane-Matyö), babası (Jan-Valjan) tesmiye olunurdu. Babasının bu lakabı ihtimal ki (Voala-Jan) yani “işte jan” tabirinden değişmiş ve teşkil olunmuş hakaretli bir lakaptı.

Jan Valjan, hüzünsüz dalgın tabiatli idi, bu tabiatte teessürleri az olan adamlara mahsustur. Elhasıl, Jan Valjan hiç olmazda görünürde şaşkın ve ehemmiyetsiz bir herifti. Pek küçük iken, anasız, babasız kalmıştı. Anası sütten gelen bir sıtmasına bakılamadığından ölmüştü. Babası, kendisi gibi ağaç budamakla meşgul olduğundan, bir ağaçtan düşerek, telef olmuştu. Jan Valjanın kendisinden büyük bir hemşiresi kalmıştı, ki, erkek ve kız olarak, yedi evlat annesi olduğu halde, duldu. Jan Valjan bu hemşiresi tarafından büyüdülmüş, ve kocası sağ oldukça onun evinde ikamet edip, beslenmişti. Adamcağız öldüğü vakit, en büyük çocuğu sekiz, ve en küçüğü bir yaşında idi. Jan Valjan o vakit yirmi beş yaşını doldurmakta idi. Bu çocuklar için baba yerini tutmak ve kendisini büyütmüş olan hemşiresine muavenet etmek vazifesi olduğunu anladı. Pek o kadar derin düşünür bir adam değilse de, bu vazifeyi bir hissi tabii kendisine yüklemişti. Gençliği meşakkatli ve az kazançlı bir çalışmakla geçiyordu. Memlekette bir “dostu” olduğunu kimse bilmezdi. Âşık olmağa vakit yoktu. (Şemsettin Sami 1880: 168-169).

Kaynakça


Akün, Ömer Faruk (1991). “Hayatı, Hizmetleri ve Eserleri ile Şemseddin Sami”, Temel Türkçe Sözlük 1, İstanbul.

Enginün, İnci (1999). Mukayeseli Edebiyat, “Tanzimat Sonrası Çeviriler”, 2. bs., İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 68-73.

Kerman, Zeynep (1978). 1862-1910 Yılları Arasında Victor Hugo’dan Türkçeye Yapılan Tercümeler Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi. 

Kerman, Zeynep (2005). “Şemseddin Sami’nin Tercümeleri”, Türklük Araştırmaları Dergisi, (17): 255-260.

Okay, Orhan (2005). Batılılaşma Devri Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları.

Sefiller ( 1934). Şemsettin Sami, Orhan Rıza Bey, İstanbul: Cihan Kitaphanesi,

Sevük, İsmail Habib (1941). Avrupa Edebiyatı ve Biz, II. Cilt, İstanbul: Remzi Kitabevi.

Tanilli, Server (2002). Çağdaşımız Victor Hugo, Bir Dâhinin Portresi, İstanbul: Adam Yayınları.

Victor Hugo (1297/1880). Sefiller. Mütercim Şemseddin Sami- Hasan Bedrettin. İstanbul: Mihran Matbaası, 902 s.

Atıf Bilgileri


ŞAHİN, Can. "SEFİLLER (ŞEMSETTİN SAMİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sefiller-semsettin-sami-tees-1276. [Erişim Tarihi: 14 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LİSÂN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
2 VİCDAN (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
3 TAAŞŞUK-I TALÂT VE FITNAT (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
4 İHTİYAR ONBAŞI (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
5 GALATÉE (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
6 SEYDİ YAHYA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
7 BESA YAHUD AHDE VEFA (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
8 GAVE (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
9 ŞEYTANIN YÂDİGÂRLARI (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
10 ESÂTİR (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
11 EMSAL (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
12 LETÂİF (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
13 KAMUS-I FRANSEVÎ (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
14 ROBİNSON (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Dr. Öğr. Üyesi Can ŞAHİN
Görüntüle
15 USÛL-İ TENKÎD VE TERTÎB (ŞEMSETTİN SAMİ) Şemsettin Sami Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU
Görüntüle
16 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
17 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
18 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
19 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
20 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
21 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
22 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
23 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
24 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
25 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle