1746’da İran ile yapılan muahede sonrasında dostluğu pekiştirmek amacıyla I. Mahmud tarafından 1160/1747’de değerli hediyelerle ve büyükelçilik payesiyle gönderilen Kesriyeli Elhac Ahmed Efendi maiyetinde vak’anüvis ve mektupçu olarak görevli bulunan Mustafa Rahmi (d. ?/? - ö. 1165/1752) tarafından kaleme alınmış sefâret-nâme türünde eser. Klasik sefâret-nâme özelliklerini taşımakla birlikte heyetin güzergâhındaki yerler hakkında ayrıntılı bilgiler içermesi (coğrafi özellikler, menziller arası mesafeler, görülen yerlerin güzellikleri vs.) ve sefâret görevi sırasında şahit olunan olayları edebî bir üslupla ele alması açısından son derece kıymetli bir eserdir (Unat 1992: 91).

İran Sefâret-nâmesi, muhteva açısından dört bölümde incelenebilir. Birinci bölüm elçilik heyeti için düzenlenen geçiş merasimi ile başlayıp İran sınırına kadar geçtikleri yerler hakkında ayrıntılı bilgileri içermektedir. Bu bölümde aktarılan unsurlardan biri de hediye tevcihinin ne şekilde ve kimlere yapılacağıdır. İkinci bölüm sınırda yapılan elçi mübadelesini ve bunun sonrasında heyetin İran’a kadarki yolculuğunu, güzergâhta yer alan yerleşimlerin coğrafi yapısı ile imar-iskân durumu hakkında bilgiler vermektedir. Üçüncü bölüm Nadir Şah’ın ölümü üzerine olup aynı zamanda bir şair olan Rahmi Efendi bu bölümde Şah’ın ölüm hakkında tarih düşüren bir şiir de yazmıştır. Son bölüm ise heyetin Osmanlı’ya dönüş yolcuğu ile Bağdat bölgesinde yaşanan siyasi olaylar hakkında bilgiler vermektedir. Eser mensur olmakla birlikte az miktarda da olsa Türkçe, Arapça ve Farsça manzum parçalar içermektedir. Dili orta nesir üslubu özellikleri taşımaktadır.

İran Sefâret-nâmesi’nin Topkapı Sarayı Müzesi, Hazine No: 1635, Süleymaniye Esad Efendi No: 2091, Fatih Millet Kütüphanesi Ali Emiri No: 819 ve İstanbul Üniversitesi Tarih Yazmaları No: 369, 887, 2538, 3782’de kayıtlı olmak üzere toplam yedi nüshası bulunmaktadır. 58 varaktan oluşan ve nesih ile yazılmış Süleymaniye nüshasından hareketle esere dair bir yüksek lisans çalışması yapılarak nüshalar arası farklılıklar tenkitli bir şekilde belirtilmiştir (Toğaç 2000: 11-18). Faik Reşit Unat da Osmanlı Sefirleri ve Sefaretnameleri adlı çalışmasında bu eseri tanıtmıştır (1992: 86-91).

Müellifin biyografisi için bk. “Rahmî, Mustafa Rahmî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rahmi-mustafa-rahmi-efendi