Ahmed Vefik Paşa tarafından tercüme edilen eser. Ebülgazi Bahadır Han’a ait Şecere-i Türk adlı tarihî eserin 28 Eylül 1863/23 Şubat 1864 seneleri arasında Şecere-i Türkî adıyla Türkiye Türkçesine çevirisidir. Kazan baskısına dayanarak çevrilen eser, öncesinde Tasvîr-i Efkâr gazetesinde kısmen yayımlanmış olup 1864 yılında 152 sayfalık kitap hâline getirilmiştir. Aslı 9 bab olan eserin 3 bablık bölümleri verilmiştir.

Aslının tam tercümesi olmayan eserin kapağında “bir zat ma‘rifetiyle İstanbul Türkçesine tahvil olunmuştur” ibaresi yer alır. Âdem’den Moğollara kadarki iki babı tam olmakla birlikte üçüncü babında ise Cengiz dönemi tarihi eksik verilmiştir. Şecere-i Türkî Osmanlıcılığa karşın Türkçülük fikri temelinden hareketle tarih temelinde destanlar, hatıralar ile zenginleşmiş Türk tarihi olarak karşımıza çıkmaktadır (Tansel 1964: 137-138).

Şecere-i Türkî, 15. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Şiban Özbek hanlarının (Şeybânîler) tarihi ve soylarını anlatmak amacıyla yazılmış olup destani özellikler içerir. Eserde, Hârizm Özbek Hükümdarı Ebülgazi Bahadır Han’ın hanedanlığının efsanevi tarihi şeceresine dair; Şeyban-Özbek hanları, Cengiz ve oğullarının hayatları, Cuci Han, Moğollar vb. Orta Asya tarihi süreçleri bir bütünsel olarak anlatılır. Ömer Faruk Akün’ün belirttiğine göre Ahmet Vefik, Şecere-i Türkî’yi Çağatay lehçesinden Osmanlı Türkçesine çevirmedeki gayesi, Türk dil ve kültürünü Orta Asya’daki dil ve tarih kaynaklarını ile bütünleştirerek Doğu Türkçesi ürünleri antolojisi oluşturmaktır. Bu doğrultuda çevirdiği eseri, Osmanlı Türklüğünden uzaktaki Orta Asya geçmişini Çağatay lehçesinden Türkiye Türkçesine aktarmış, bu sayede millî dil ve tarih ürünlerini Türklüğün Anadolu’ya gelmeden önce Orta Asya’daki tarihini Osmanlı sahasına tanıtarak millî bir tarih vazifesi görmüştür (Akün 1989: 143-157).

Eser, Ebülgazi Bahadır Han’ın kendi millî tarihini yazan bir hükümdar olması bakımından da dikkat çeker. 

Eserin kapağına başlık olarak konulan, 1824 Kazan baskısının başında mevcut "Uşal Şecere-i Türkî" ibâresindeki "bu, işbu" manasına gelen Çağatayca "uşal" sözünün mahiyetinin bilinmemesi yüzünden, Ahmed Vefik'in tercümesinin adı yanlış bir okuyuşla yakın zamanlara kadar hep "Evşâl-i Şecere-i Türkî" ve daha da tahrife uğrayarak "Şecere-i Evşâl-i Türkî" şeklinde gösterilmiştir.

Ahmet Vefik Paşa’nın Türkçülük fikri ve halkın sade Türk diline duyduğu tutku ile şekillenen bilinçli yazın yaşamındaki örneklerden biri olan eser, Orta Asya Türk tarihi ve kadim Türklerin soyuyla ilgili bilgiler vermesi ve anlaşılır bir dil ile yazılması ile de değerli kabul edilir.

Şairin biyografisi için bk. “Ahmet Vefik Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-vefik-pasa