- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmedî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Çağatay
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:31/12/2021
SAZLAR MÜNÂZARASI / TELLİ SAZLAR MÜNÂZARASI (AHMEDÎ)
telli sazlar arasındaki atışmaAhmedî (d. ? - ö. ?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
15. yüzyıl Çağatay şairlerinden Ahmedî’nin eseri. Mesnevî nazım şekliyle yazılmış manzumenin bilinen tek nüshası, Londra Biritish Museum'daki bir mecmuanın 321b-328b sayfaları arasındadır. Hacim bakımından küçük ancak edebî değeri yüksek olan Telli Sazlar Münâzarası, tanbure, ud, çeng, kopuz, rebâb, gıçek, kingir gibi telli sazlar arasındaki atışmaya dayanır. Eser, nesir hâlindeki kısa bir mukaddime ve 130 beyitten oluşan bir manzumeden meydana gelir. "Söz İbtidâsı" başlığını taşıyan (1-20. beyitler arası) mukaddimede konuya giriş yapılır. "Mebhas İbtidâsı Evvel Tanbûre Sözi" başlığı ile başlayan ikinci bölümde (21-108. beyitler arası) telli sazların birbirleriyle münazara ve mübahase yollu atışmaları anlatılır. "Kitâb Hâtimesi" başlığını taşıyan üçüncü bölümde (109-130. beyitler arası) ise eser tamamlanır (Eraslan 1986: 131-134).
Mesnevî, aruzun "müfte‘ilün müfte‘ilün fâ‘ilün" kalıbıyla yazılmış olup aruz hatası yok denecek kadar azdır. Sağlam bir üslup, kuvvetli bir ifade ve akıcı bir dile sahip olan eser, Çağatay Türkçesinin klasik öncesi dönemine ait dil özelliklerini taşımaktadır. Sembolik bir dilin kullanıldığı eserde sağlıklı bir toplum için insanların uyum içinde yaşamaları gerektiği görüşüne işaret edilerek toplumsal bir meseleye değinilmiş, böylece ifadesinin canlılığı ve güzelliği kadar dayandığı temel görüş bakımından da dikkat çekici bir eser hâline gelmiştir (Eraslan 1986: 134-135).
Telli Sazlar Münâzarası, Ergeş Rüstemov (1963: 299-305), Gönül Alpay (1972), Kemal Eraslan (1986) ve Andras Bodrogligeti (1987) tarafından yayımlanmıştır.
Şairin biyografisi için bk. “Ahmedî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi
Eserden Örnekler
Söz İbtidâsı
Bir kiçe gam birle hırâmân idim
Mihnet-i devrân bile şâdân idim
Külbe-i ahzân içinde hâr u zâr
Olturuban dîde-i cân intizâr
Mûnisim ol yâr hayâlı vü bes
Ol idi feryâdıma feryâd-res
Nukl gam u bâde yürek kanıdın
Ûd hacîl nâlişim efgânıdın
...
Mebhas İbtidâsı Evvel Tanbûre Sözi
Tanbûre-i gamze-ger-i fitne-cûy
Mecma‘-ı ol sâzga kiltürdi rûy
Didi bu ni fitne vü gavgâ irür
Başınıza bî-hüde sevdâ irür
Arbede vü ceng nidür ez-güzâf
Perde bile sözleli tâ-key bu lâf
Perde-i min dik tüzüng âhengni
Nâle-i zârım iritür sengni
...
Ûd Özin Ta‘rîf Kılıp Tanbûreni Ta‘rîz Kılganı
Ûd işitip köydi anın sözidin
Örteniben başladı söz özidin
Didi ki min barçanıza şâh min
Cümle makâmâttın âgâh min
Nâlelerim ûd bigin sûznâk
Kaysı kılur min kibi âheng-i pâk
Sâz içide barçadın atım uluk
Vasf içide barça sıfâtım uluk
...
Tanbûre Ta‘rîz Bile Cevâb Ayganı
Tanbûre didi hele tik ey hasîs
Körmedi devrân közi sin dik habîs
Ol kişi kim sini çalar bilgüçe
Kaldı belâ destide ol ölgüçe
Cem‘ bolurlar sana dîv ü perî
Cümle perî leşgerinin kâfiri
Gâh kılıç birle sulurlar anı
Gâh bıçak birle ururlar anı (Eraslan 1986: 142, 144-158)
Kaynakça
Alpay, Gönül (1972). “XV. Yüzyılın İlk Yarısında Yazılmış Bir Münâzara: Sazlar Münâzarası”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (X): 99-132.
Bodrogligeti, Andras J. E. (1987). “A Masterpiece of Central Asian Turkic Satire: Ahmedi’s A Contest of String Instruments”. Ural-Altaic Yearbook, (59): 55-88.
Eraslan, Kemal (1986). “Ahmedî, Münazara (Telli Sazlar Atışması)”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (XXIV): 129-204.
Rüstemov, Ergeş (1963). Uzbekskaya Poeziya v Pervoy Polovine XV Veka. Moscow.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ŞEYH-ZÂDE ATÂYÎ) | Atayî, Şeyh-zâde Atayî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
2 | LEYLÂ vü MECNÛN | Emîr Şeyhim Süheylî, Nizâmeddin Ahmed | Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca |
Görüntüle | ||
3 | DİVÂN (YÛSUF EMİRÎ) | EMÎRÎ, Yusuf Emirî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
4 | BENG Ü ÇAĞIR | EMÎRÎ, Yûsuf Emîrî (öl. 1433-Herat) | Doç. Dr. rabia şenay şişman |
Görüntüle | ||
5 | DEH-NÂME (EMÎRÎ) | Emîrî, Yûsuf Emîrî | Prof. Dr. Kâzım Köktekin |
Görüntüle | ||
6 | DÎVÂN (GEDÂYÎ) | Gedâyî | Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR |
Görüntüle | ||
7 | YÛSUF U ZÜLEYHÂ (HÂMİDÎ) | HÂMİDÎ, Ahmedî, Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil | Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN-I TÜRKÎ | Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî | Doç. Dr. Yaşar Şimşek |
Görüntüle | ||
9 | MAHZENÜ’L-ESRÂR (HAYDAR TİLBE, MÎR HAYDAR) | Haydar Tilbe, Mîr Haydar | Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR |
Görüntüle | ||
10 | RİSÂLE-İ SULTÂN HÜSEYİN BAYKARA | Hüseynî, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur | Prof. Dr. Talip Yıldırım |
Görüntüle |