SAZLAR MÜNÂZARASI / TELLİ SAZLAR MÜNÂZARASI (AHMEDÎ)
telli sazlar arasındaki atışma
Ahmedî (d. ? - ö. ?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


15. yüzyıl Çağatay şairlerinden Ahmedî’nin eseri. Mesnevî nazım şekliyle yazılmış manzumenin bilinen tek nüshası, Londra Biritish Museum'daki bir mecmuanın 321b-328b sayfaları arasındadır. Hacim bakımından küçük ancak edebî değeri yüksek olan Telli Sazlar Münâzarası, tanbure, ud, çeng, kopuz, rebâb, gıçek, kingir gibi telli sazlar arasındaki atışmaya dayanır. Eser, nesir hâlindeki kısa bir mukaddime ve 130 beyitten oluşan bir manzumeden meydana gelir. "Söz İbtidâsı" başlığını taşıyan (1-20. beyitler arası) mukaddimede konuya giriş yapılır. "Mebhas İbtidâsı Evvel Tanbûre Sözi" başlığı ile başlayan ikinci bölümde (21-108. beyitler arası) telli sazların birbirleriyle münazara ve mübahase yollu atışmaları anlatılır. "Kitâb Hâtimesi" başlığını taşıyan üçüncü bölümde (109-130. beyitler arası) ise eser tamamlanır (Eraslan 1986: 131-134).

Mesnevî, aruzun "müfte‘ilün müfte‘ilün fâ‘ilün" kalıbıyla yazılmış olup aruz hatası yok denecek kadar azdır. Sağlam bir üslup, kuvvetli bir ifade ve akıcı bir dile sahip olan eser, Çağatay Türkçesinin klasik öncesi dönemine ait dil özelliklerini taşımaktadır. Sembolik bir dilin kullanıldığı eserde sağlıklı bir toplum için insanların uyum içinde yaşamaları gerektiği görüşüne işaret edilerek toplumsal bir meseleye değinilmiş, böylece ifadesinin canlılığı ve güzelliği kadar dayandığı temel görüş bakımından da dikkat çekici bir eser hâline gelmiştir (Eraslan 1986: 134-135).

Telli Sazlar Münâzarası, Ergeş Rüstemov (1963: 299-305), Gönül Alpay (1972), Kemal Eraslan (1986) ve Andras Bodrogligeti (1987) tarafından yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Ahmedî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi 

Eserden Örnekler


Söz İbtidâsı

Bir kiçe gam birle hırâmân idim

Mihnet-i devrân bile şâdân idim


Külbe-i ahzân içinde hâr u zâr

Olturuban dîde-i cân intizâr


Mûnisim ol yâr hayâlı vü bes

Ol idi feryâdıma feryâd-res


Nukl gam u bâde yürek kanıdın

Ûd hacîl nâlişim efgânıdın 

...

Mebhas İbtidâsı Evvel Tanbûre Sözi

Tanbûre-i gamze-ger-i fitne-cûy

Mecma‘-ı ol sâzga kiltürdi rûy


Didi bu ni fitne vü gavgâ irür

Başınıza bî-hüde sevdâ irür


Arbede vü ceng nidür ez-güzâf

Perde bile sözleli tâ-key bu lâf


Perde-i min dik tüzüng âhengni

Nâle-i zârım iritür sengni 

...

Ûd Özin Ta‘rîf Kılıp Tanbûreni Ta‘rîz Kılganı

Ûd işitip köydi anın sözidin

Örteniben başladı söz özidin


Didi ki min barçanıza şâh min

Cümle makâmâttın âgâh min


Nâlelerim ûd bigin sûznâk

Kaysı kılur min kibi âheng-i pâk


Sâz içide barçadın atım uluk

Vasf içide barça sıfâtım uluk 

...

Tanbûre Ta‘rîz Bile Cevâb Ayganı

Tanbûre didi hele tik ey hasîs

Körmedi devrân közi sin dik habîs


Ol kişi kim sini çalar bilgüçe

Kaldı belâ destide ol ölgüçe


Cem‘ bolurlar sana dîv ü perî

Cümle perî leşgerinin kâfiri


Gâh kılıç birle sulurlar anı

Gâh bıçak birle ururlar anı (Eraslan 1986: 142, 144-158)

Kaynakça


Alpay, Gönül (1972). “XV. Yüzyılın İlk Yarısında Yazılmış Bir Münâzara: Sazlar Münâzarası”. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (X): 99-132.

Bodrogligeti, Andras J. E. (1987). “A Masterpiece of Central Asian Turkic Satire: Ahmedi’s A Contest of String Instruments”. Ural-Altaic Yearbook, (59): 55-88.

Eraslan, Kemal (1986). “Ahmedî, Münazara (Telli Sazlar Atışması)”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (XXIV): 129-204.

Rüstemov, Ergeş (1963). Uzbekskaya Poeziya v Pervoy Polovine XV Veka. Moscow.

Atıf Bilgileri


ERDEM UÇAR, Filiz Meltem. "SAZLAR MÜNÂZARASI / TELLİ SAZLAR MÜNÂZARASI (AHMEDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sazlar-munazarasi-telli-sazlar-munazarasi-ahmedi. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞEYH-ZÂDE ATÂYÎ) Atayî, Şeyh-zâde Atayî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
2 LEYLÂ vü MECNÛN Emîr Şeyhim Süheylî, Nizâmeddin Ahmed Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
3 DİVÂN (YÛSUF EMİRÎ) EMÎRÎ, Yusuf Emirî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
4 BENG Ü ÇAĞIR EMÎRÎ, Yûsuf Emîrî (öl. 1433-Herat) Doç. Dr. rabia şenay şişman
Görüntüle
5 DEH-NÂME (EMÎRÎ) Emîrî, Yûsuf Emîrî Prof. Dr. Kâzım Köktekin
Görüntüle
6 DÎVÂN (GEDÂYÎ) Gedâyî Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
7 YÛSUF U ZÜLEYHÂ (HÂMİDÎ) HÂMİDÎ, Ahmedî, Kutbüddîn Ahmed Câm Jendepil Dr. Öğr. Üyesi Selcen Koca
Görüntüle
8 DÎVÂN-I TÜRKÎ Harezmli Hâfız / Hâfız-ı Harezmî Doç. Dr. Yaşar Şimşek
Görüntüle
9 MAHZENÜ’L-ESRÂR (HAYDAR TİLBE, MÎR HAYDAR) Haydar Tilbe, Mîr Haydar Doç. Dr. Filiz Meltem ERDEM UÇAR
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ SULTÂN HÜSEYİN BAYKARA Hüseynî, Sultân Hüseyin Baykara, Hüseyin Baykara bin Mansûr bin Baykara bin Ömer Şeyh bin Timur Prof. Dr. Talip Yıldırım
Görüntüle