SÂHİL-NÂME (İZZET)
sahilname
İzzet Efendi (d. ?/? - ö. 1212/1797-98)

ISBN: 978-9944-237-87-1


18. yüzyıl şairlerinden İzzet Efendi’nin (d. ?/? - ö. 1212/1797-98), İstanbul Boğazı’ndaki sahiller ile buralardaki körfez, iskele ve yerleşim yerlerini anlattığı eseri. İzzet Efendi Divanı’nda yer alan Sâhil-nâme, kaside nazım şekliyle ve aruzun “fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilâtün fe’ilün” kalıbıyla tanzim edilmiş olup toplam 65 beyitten müteşekkildir. İlk 11 beyti, Sultan III. Selim’e (sal. 1789-1807) methiye ve dua olan kasidenin 12. beyitten 61. beytine kadar Galata’dan başlamak üzere Boğaziçi sahillerindeki irili ufaklı toplam 65 yer adı zikredilmiştir.

İzzet Efendi de aynı türde eser kaleme alınan Fennî (ö. 1158/1745-46) ve Derviş Hilmî Dede (ö. 1180/1766-67) gibi Galata’dan başlayarak önce Boğaziçi’nin Avrupa yakası sahillerindeki Karadeniz tarafına doğru olan yerleri anlattıktan sonra, Anadolu yakasına geçmiş ve Karadeniz’den başlayarak Marmara Denizi’ne doğru Galata, Mumhane, Topkapı, Salıpazarı vb. iskele  ve yerleşim yerlerini anlatmıştır. 

İzzet Efendi eserinde adı geçen yer isimlerinin coğrafi, tarihî veya kentsel özelliklerinden bahsetmekten ziyade bu yer isimlerinin kelime anlamları veya söyleyiş özelliklerinden hareketle bazı imajlar oluşturmuştur. Şair bu imajları oluştururken divan edebiyatının klasik anlayışına uygun olarak çeşitli mazmunlar, edebî sanatlar ve sanatlı söyleyişlerden istifade etme yoluna gitmiştir. Belde isimlerinin hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde tevriyeli kullanımları veya belde isimleriyle anlamca ilişkili kelimelerin bir arada kullanılmasıyla tenasübün ön plana çıkarılması bunlar arasındadır.

Şimdilik türünün bilinen üç örneğinden biri olmasıyla önem arz eden İzzet Efendi’nin Sâhil-nâme’si, şekil ve muhteva özellikleri hakkında değerlendirmelerde bulunulup çeviri yazılı metni verilerek neşredilmiştir (Baysun 1950).

Eserden Örnekler


[Sâhil-nâme]

Galata döndü heman tekye-i sûfîyânâ

Kalmadı katre-i mey sâz ile söz çeng ü rebâb


Fâsikânın söyünüp şem’a-i ikbâli temâm

Şimdi Mum-hânede rindan bulamaz şu’le-i tâb


Kûfl-ı mey-hânelere kurşun akıtdı cümle

Kapanup mahzen-i bâbı dökülüp bâde-i nâb


Dopdolu sâhil-i Top-hânede mahbûb ammâ

Söylese falya virir ‘âşık-ı nâ-şer’i cevâb


Salı bâzârına var uyduragör bâzârı

Vâsıtâ istemez ol şûh işin kendin yâb

Bî-edeb varsa rakîb İskele-i Hünkâra

Bir iki tokat ile itmeli teb’îd ü ‘itâb


Yalı köyü ne güzel cây-ı ferahdır baksan

Her soğuk su olamaz havz derûnunda habâb


Beykozun çeşme başı hayli müferrih yerdir

Paşa bağçesi Çubuklu o dahi başka hisâb


Âşıkın şimdi kavak yili eser başında

Yelkovan gibi ider sâhil-i deryâda şitâb (Baysun 1950: 9-14).

Kaynakça


Baysun, M. Cavid (1950). Boğaziçi İskelelerine Dair Bir Kaside: İzzet Efendi’nin Sahilnamesi, İstanbul: T.T.O.K. İstanbul Sevenler Grubu Neşriyatı.

Atıf Bilgileri


KAPLAN, Yunus. "SÂHİL-NÂME (İZZET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sahil-name-izzet. [Erişim Tarihi: 13 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle