18. yüzyıl şairlerinden Derviş Hilmî Dede’nin (ö. 1180/1766-67) İstanbul Boğazı’ndaki sahiller ile buralardaki körfez, iskele ve yerleşim yerlerini zikrettiği eser. Aynı türde kaleme alınan Fennî’nin Sahil-nâme'sine nazire olan Derviş Hilmî Dede’nin Sahil-nâme'si, mesnevi nazım şekliyle ve aruzun “feʻilâtün feʻilâtün feʻilâtün feʻilün” kalıbıyla yazılmış olup toplam 62 beyitten müteşekkildir. Derviş Hilmî Dede bu eserinde Boğaziçi’ndeki sahilleri ve yerleşim yerlerini zikretmiştir. Şair, önce Galata’dan başlayarak Avrupa yakasındaki yerleşim yerlerini, ardından da Anadolu yakasında Karadeniz kenarındaki Hünkâr İskelesi’nden başlayarak Marmara Denizi kıyısındaki Fenerbahçe’ye kadar olan yerleri anlatmıştır. Her beyitte bir yerleşim yeri olmak üzere Boğaziçi’nin her iki yakasındaki toplam 62 yerin tasviri yapılmıştır.

Eserde tanıtımı yapılan yerlerin veya sahil beldelerinin belirgin özellikleri üzerinde durulmuştur. Örneğin Fındıklı, Dolmabahçe, Hisar, Emirgan, İstinye, Tarabya, Yeniköy, Beylerbeyi, Sultaniye, İncirli, Çubuklu ve Şerefabad eğlenme, mesire, zevk ve safa sürülen yerlerdir. Bazı beldeler ise temayüz ettikleri özellikleri ile ön plana çıkarılmıştır. Bu meyanda Arnavutköy, tellaklarıyla; Kefeli Köyü, çamurunun çok oluşuyla; İncirli, sahip olduğu güzelleriyle; Umuryeri ise meyhaneleriyle ünlenmiştir. Şair, yer isimlerini zikrederken divan edebiyatının klasik anlayışına uygun olarak çeşitli mazmunlar, edebî sanatlar ve sanatlı söyleyişlerden istifade etme yoluna gitmiştir. Belde isimlerinin hem gerçek hem de mecaz anlama gelecek şekilde tevriyeli kullanımları veya belde isimleriyle anlamca ilişkili kelimelerin bir arada kullanımıyla tenasübün gözetilmesi bu minvaldedir.

Boğaziçi’nin 18. yüzyılda sahip olduğu birtakım özellikler hakkında bilgi vermesi ve bu türde şimdilik eldeki sınırlı sayıda örneklerden biri olması itibarıyla önem arz eden Derviş Hilmî Dede’nin Sahil-nâme’sinin tek nüshası, Millet Kütüphanesinde (Ali Emiri Manzum 659) bulunan bir şiir mecmuasında kayıtlıdır. Bu nüshadan hareketle eserin şekil ve muhteva özellikleri hakkında değerlendirmelerde bulunulup çeviri yazılı metninin verildiği bir makale yayımlanmıştır (Kaplan 2015).

Şairin biyografisi için bk. “Hilmî, Abdullah Hilmî Dede”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hilmi-abdullah-hilmi-dede