Daniel Defoe’nun (1660-1731) 1719 yılında yayımlanan Robinson Crusoe adlı romanının Şemsettin Sami tarafından Fransızcadan yapılan çevirisi. 136 sayfadan oluşan eserin kapağında “Fransızcadan harfiyen tercüme olunmuştur” ibaresi bulunmaktadır.

Şemsettin Sami bu romanı İngilizce orijinalinden değil, Fransız eğitimci Ambroise Rendu’nun (1778-1860) 1846 yılında yayınlanan Robinson dans son île, ou Abrégé des aventures de Robinson, à l'usage des écoles primaires adlı çocuklar için kısaltılmış Fransızca çevirisinden Türkçeye aktarmıştır. Bu eser Şemsettin Sami’nin Batı edebiyatından yaptığı son çeviridir.

İfade-i Mütercim kısmında “Tenezzülen eserlerimi okuyanların mâlumudur ki; yazarken birinci dikkat ettiğim şey sade yazmak ve tercüme ederken en ziyade özendiğim şey aslından ayrılmamaktır.” diyerek çeviride özellikle dikkat ettiği şeyin aslına sadık kalmaya çalışmak olduğunu belirtir. Şemsettin Sami kitabın önsözünde Fransızca öğreniminde okul çocuklarının rahatlıkla ve etkili bir şekilde kullanabilecekleri bir çeviri yapmaya gayret ettiğini belirtir: “Çocukların kabiliyet-i zihniyelerine göre düşünülmüş olan bu hikâye-i ibret-amizin çocukların anlayacağı bir lisanla tercümesi zaruri olduğu gibi, Fransızcasını tedris edenlere dahi bir medar-ı suhulet olmak üzere, kaide-i müttehizeme bundan daha ziyade riayet ederek, mümkün mertebede aslından ayrılmamaya çalıştım.”

Eserde kendisi hariç herkesin boğulduğu bir deniz kazasından sonra, Amerika sahilinde, büyük Oriniko nehrinin denize döküldüğü yere yakın ıssız bir adada 28 sene yaşayan ve korsanlar tarafından kurtarılan York’lu denizci Robenson Crusoe’un hayatı ve şaşırtıcı maceraları anlatılmaktadır.

Robinson yalnız İngiliz bireyciliğinin değil, aynı zamanda enerji ve umuda da dayanan insan iradesinin de bir apolojisidir. İradeli ve tek başına kaderine meydan okuyarak, büyük bir felaketten sonra yeniden hayatını kuran insanın romanı olan Robenson, Tanzimat aydınının en çok özlemini çektiği tiptir.

Şemsettin Sami, kaynak metinde Robinson’un Tanrı’ya yakardığı, dua ettiği, ondan yardım istediği bölümlerde geçen “Seigneur”, “Dieu”; zor zamanlarda açıp okuduğu “la Bible” sözcüklerine karşılık olarak erek kültürün dinine uygun bir kullanım tercih etmiştir.

Eser İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve E-Kaynaklar bölümünde kayıtlıdır.

Şemsettin Sami'nin biyografisi için bk. “Şemsettin Sami”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semsettin-sami