17. yüzyıl Mevlevî Şeyhi İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin Mevlevîlikteki semâ’ kavramına ilişkin tercüme risâlesi.

Müellifin Mevlevîlikteki semâ ve devrân kavramlarını savunduğu bu Arapça risâle, Ahmed el-Gazzâlî’nin (ö. 1126) aynı muhtevadaki Bevârıku’l-İlmâ‘ fî-Tekfîri men-Yuharrimu’s-Semâ’ adlı eserinden istifade edilerek kaleme alınmıştır. Risâletü’t-Tenzîhiyye, İsmâîl Rüsûhî Efendi’nin çağdaşı olan Cerrahî şeyhi İbrahim bin Yûsuf’un semâ hakkındaki itirazlarına cevap mahiyetinde yazılmıştır. Müellif bu eserinde Cerrahî şeyhinin beş maddede hülasa ettiği itirazlarına üç makale ile cevap vermektedir. Rüsûhî Efendi’nin değerlendirdiği üç makale de Gazzâlî’nin söz konusu eserinden istifadeyle yazılmıştır. Birinci makalede Mescid-i Nebevî’de Hz. Aişe’nin Habeşlilerin sergilediği savaş oyununu seyretmesine ilişkin husus, ikinci makalede Buâs Harbi hatırasına düzenlenen bir etkinlikte cariyelerin def çalmasıyla ilgili hadîsin yorumu, üçüncü makalede ise Peygamber Efendimiz’in mescidde Habeşlilerin oyununu izlemesi konusu değerlendirilmiştir. Müellifin bu makalelerdeki iddiası semâın mübah olduğuna ilişkin delilleri ortaya koymaktır. Rüsûhî Efendi bu üç makale ile Cerrahî şeyhinin beş maddelik itirazlarına cevap vermiş olur (Ceyhan 2005: 210).

Risâletü’t-Tenzîhiyye'nin yegâne nüshası, Süleymaniye Kütüphanesi, Nafiz Paşa Bölümü’ndeki 395 numaralı yazmanın 11-34. varakları arasındadır. Nüshanın baş kısmındaki müellifin aynı konudaki eseri Huccetü’s-Semâ‘ın adı da kayıtlıdır.

Yazarın biyografisi için bk. "RüsûhÎ, Şeyh İsmail Rüsûhî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusuhi-seyh-ismail-efendi