RİSÂLE-İ VÎRÂNÎ ABDAL (VÎRÂNÎ)
tasavvufa dair mensur eser
Vîrânî (d. ?/? - ö. ?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hakkındaki en eski bilgilere Demir Baba Velâyet-nâmesi (Kılıç-Bülbül 2001)'nde rastlanan 16. yüzyılın tekke şairlerinden Vîrânî'ye ait olan mensur eser. Virânî Abdal'a gelinceye kadar yazılmış olan Hurûfî eserlerde Hazret-i Muhammed ile Hazret-i Ali arasındaki ilişki ve On İki İmam (Usluer 2009) üzerinde durulurken Virânî Abdal Risâle'de Hurûfilikle ilgili yorumlarını Alevi Bektaşi inancı perspektifinden ele almıştır (Usluer 2014: 130).

Risâlede işlenen konular belli bir düzeni takip etmemekle birlikte bazı temel fikirler çevresinde örgütlenmiştir. Vîrânî Abdal’ın eserindeki konular üç çerçeve içerisinde incelenebilir: Tasavvufla ilgili olanlar, tarikat erkânı ve ahlak ile ilgili olanlar ve Hurûfîîikle ilgili olanlar (Usluer 2014: 130).

Risâle-i Vîrânî Abdal olarak da bilinen eserin Bilmek Risâlesi, Fakr-nâme, İrşâd-nâme, Kitâb-ı Ahvâl-i Sûfiye, Nazm u Nesr-i Virânî Baba, Risâle-i Tasavvuf, Risâle-i Virâni Baba, Sifâh-nâme isimleriyle yurt içinde farklı kütüphanelerde pek çok nüshası bulunmaktadır.

Virâni'ye ait olduğu iddia edilen ve ayrı ayrı dört çalışma olarak ilim dünyasına sunulan  Nazm u Nesr-i Hazret-i Vîrânî Baba  (Bulak 1873), Vîrâni Dîvânı ve Risâlesi (Vaktidolu 1998), Virânî Dede ve Fakr-nâme (Ünal 2006), İlm-i Câvidân (Eğri 2008) isimli eserlerin hepsinin aslında Virânî Baba Risâlesi olduğu Usluer tarafından tespit edilmiştir (2014: 98).

Eser üzerine yapılmış yukarıda bahsi geçen çalışmalardan sonra Risâle'nin tenkitli ve tafsilatlı basımı Fatih Usluer tarafından yapılmıştır (2014).

Şairin biyografisi için bk. “Virânî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/virani

Eserden Örnekler


İmdi ey tâlib-i fakr u fenâ yüri eyle 'anâsır muktezâsınca kanât, bundan ziyâdesi oldı şekâvet. Pes ey tâlib-i fakr u fenâ! Fakr Hakdur. Hakk her şeyden münezzeh u müberrâdur kavluhû te'âlâ.. (Usluer 2014: 150).

Ey tâlib-i fakr u fenâ! Bir dahı budur ki rabbü'l-'âlemîn dimekden murâd 'âlemlerün issi ve 'âlemleri besleyici dimek olur. İmdi besleyiciden murâd 'âlem-i asıldur, 'âlem-i asıldan murâd anadur, anadan murâd Fâtihâdur, fâtihâdan murâd ümmü'l-kitâbdur, ümmü'l-kitâbdan murâd seb'u'l-mesânidür, seb'u'l-mesânîden murâd yedi âyet, yedi âyetden murâd yedi noktadur, yedi noktadan murâd bir elifdür, bir elifden murâd mecmû'-ı kelâmu'l-lâhdur, mecmû'-ı kelâmu'l-lâhdan murâd yüz on dört sûredür, yüz on dört sûreden murâd altı bin altı yüz altmış altı ayetdür (Usluer 2014:155).

Kaynakça


Kaya, Perihan (2009). Fakirname: Virani Baba Risalesi. Yüksek Lisans Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.

Kılıç, Filiz ve T. Bülbül (hzl.) (2001). Demir Baba Velâyetnâmesi: İnceleme, Tenkitli Metin. Ankara: Grafiker.

Nazm u Nesr-i Hazret-i Vîrânî Baba (1973). Mısır: Bulak.

Usluer, Fatih (2009). "Hurufilikte On İki İmam" , Turkish Studies, International Periodical for the Language, literature and History of Turkish or Turkic, Vol.5/1, ss.1361-1389.

Usluer, Fatih (2014). HurufÎ Metinleri I. Ankara: Birleşik Kitabevi

Ünal, Bihter (2006). Vîrânî Dede Fakr-nâme: İnceleme, Metin, Dizin. Yüksek Lisans Tezi. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi.

Vaktidolu, Adil Ali Atalay (1998). Vîrânî Divanı ve Risalesi. İstanbul: Can Yay.

Atıf Bilgileri


Özbek Arslan, Necmiye. "RİSÂLE-İ VÎRÂNÎ ABDAL (VÎRÂNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-i-virani-abdal-virani. [Erişim Tarihi: 06 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (VÎRÂNÎ) Vîrânî Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
2 RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi Dr. Nuriye İnci
Görüntüle
3 ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) Mü'min Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) Doç. Dr. Nuran ÇETİN
Görüntüle
5 TARİKATNÂME (SÜNBÜL) Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
6 ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK
Görüntüle
7 ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Öğretmen Cemile Sağır
Görüntüle
8 NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
9 MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) Yahyâ Bin Bahşî Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
10 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
11 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle