Fuzûlî’nin muamma ve kaideleri üzerine yazdığı mensur risalesi. Farsça olarak kaleme alınmış olup yazılış tarihi belli değildir. Eser 15. ve 16. yüzyılda yaygın olarak görülen muamma yazma merakının, daha doğru bir ifadeyle her tarzda ürün verme çabasının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır.

Şair eserine besmele ve sebeb-i telîf ile başladıktan sonra muammanın tarifine geçmiştir. Muamma tanımının hemen arkasından örneklere yer vererek ilk muammayı “Sultan Süleyman” adıyla tertip eden Fuzûlî daha sonra muammanın çözümü için gerekli olan ameller (Âmâl-i teshîlî, Âmâl-i tahsîlî, Âmâl-i tekmîlî, Âmâl-i tezyîlî) ve onların bazı şubeleri hakkında bilgi vermiştir. Fuzûlî’nin muamma kaideleri ve çözümleriyle ilgili verdiği bilgiler çok detaylı olmayıp kısa ve özdür. Hatta şair bazı muamma örneklerinin çözümlerine yer vermemiş, sadece muammaları yazmakla yetinmiştir.

Risâle-i Mu’ammâ’da 150 farklı isme muamma düzenlenmiştir. Bazı isimler için birden fazla muamma tertip edildiği göz önünde bulundurulduğunda toplam muamma sayısı 236 olmaktadır. Üzerine en fazla muamma düzenlenen isim ise “Ali”dir. Muamma türünün ortaya çıkışından beri muammanın bir sanat sayılıp sayılamayacağı konusunda farklı fikirler ortaya atılsa da edebiyat otoriteleri, muamma yazma ve çözme işinin bir maharet göstergesi olduğu konusunda hemfikirdir. Fuzûlî’nin muammaları da dönemin tezkire yazarlarınca oldukça başarılı bulunan ve kendi döneminde ses getirmiş muammalardır.

Kürkçüoğlu’nun (1949: 62) verdiği bilgiye göre muammaların Leningrad Şarkiyyat Enstitüsü’ndeki Külliyat içerisinde olduğunu söyleyen ve eserden ilk bahseden Berthels’tir. Kürkçüoğlu, Risâle-i Mu’ammâ’nın Türkiye’deki tek nüshasını (Fuzûlî, Muamma-i Fuzûlî, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi Genel Koleksiyon No.1241), Azerbaycanlı ilim adamı Hamit Araslı tarafından Leningrad’daki Külliyat’tan alınarak neşredilen Fuzûlî’ye ait Türkçe muammalarla birlikte matbu harflerle yayımlamıştır (1949).

Şairin biyografisi için bk. “Fuzûlî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuzuli-mdbir