- Yazar Biyografisi (TEİS)
Abdullah Cevdet - Madde Yazarı: Araş. Gör. Saliha TUNÇ
- Eser Yazılış Tarihi:1308/1891
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:11/05/2022
RAMAZAN BAHÇESİ (İBN-İ ÖMER CEVDET)
tercüme-telif şiir ve nesirlerAbdullah Cevdet (d. 9 Eylül 1869 - ö. 29 Kasım 1932)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Abdullah Cevdet’in telif ve tercümelerden oluşan manzum-mensur eseri. Hilmi Ziya Ülken, Ramazan Bahçesi yayımlanmadan önce Abdullah Cevdet'in "ilk fikir eseri" olan Dimağ'ın 1890 yılında neşredildiğini, Yunus Emre Tansu ise Ramazan Bahçesi'nin yazarın "ilk düzyazı edebî eseri" olduğunu bildirir. İbn-i Ömer Cevdet imzasını taşıyan eserin muhtevası “N‘at-ı Şerîf”, “Lâyetenâhiyetin Kenarında”, “Danimarka Eş’ârından Bir Numûne”, “’Ömer Hayyam”, “Sır Saklayamayış”, “Bir Mektub ve Cevâbı”, “Faust’tan Bir Sahne” ve “Bir Târih ki Bana ‘Âittir” metinlerinden oluşmaktadır.
Abdullah Cevdet’in aynı tarihlerde yayınlanan Tulûat adlı şiir kitabının başında da yer alan “N‘at-ı Şerîf”, müseddes nazım biçimiyle kaleme alınmıştır. Dokuz bentten oluşan şiirin her bendinin sonunda tekrar eden “Yâ Resûlallâh yoktur gâye-i ‘ulviyyetin” / (“Ey Allah’ın Resûlü! Yüceliğinin sonu yoktur.”) mısraı, Recaizâde Mahmut Ekrem’in Zemzeme III’de yer alan beş bentlik na’tının her bent sonunda tekrar eden mısraından iktibas edilmiştir. "N‘at-ı Şerîf”te dinî duygular hakimdir. Abdullah Cevdet, Hilmi Ziya Ülken’in de belirttiği gibi bu şiirinde Hz. Peygamber’i yüceltir.
“Lâyetenâhiyetin Kenarında”, Victor Hugo’dan nesir çevirisidir. Din duygusunu yansıtan metinde Allah’a kavuşmanın tek yolunun ibadet etmek olduğu vurgulanır. Kendini karanlıklar içinde kenarsız bir uçurumda hisseden özne, hakikate vasıl olup feryat eder. Kıyısı görünmeyen bir girdap üzerine bir köprü inşa ederek Allah’a kavuşması gerektiğini fakat bunu hiçbir insanoğlunun yapamadığını düşünür. Gözlerinin önündeki bu hayal, ona girdabı göstererek kendisi için bir köprü yapabileceğini söyler. Bu köprünün adı, ibadettir. “Tıfl-ı Muhtazar - Danimarka Eş’ârından Bir Numûne” ise serbest müstezat nazım türünde kaleme alınmış bir tercümedir. Şiirde, ölmek üzere olan çocuk özne annesine hitap ederek ağlamamasını söyler.
Abdullah Cevdet “’Ömer Hayyam”, başlıklı yazısında Feyzi Efendi’nin kaleme aldığı Hayyam adlı eserin tercüme-i hal kısmının sadece Şarklıların görüşlerini ihtiva ettiğini açıklar. Doğu coğrafyasında layığıyla tanınmadığını düşündüğü Ömer Hayyam hakkında Batılıların görüşlerini anlamak amacıyla, eserinde H. Zâde tarafından Almancadan tercüme edilmiş bir makaleye yer verdiğini ifade eder. Makalede Hayyam’ın sanatı, devrindeki konumu vb. hususlar hakkında bilgi verilir. Eserin münderecat kısmında yer almayıp içeriğinde mevcut olan “Mezar ile Gül Arasında Muhâvere” başlıklı metin Victor Hugo’dan tercüme edilmiştir. Metinde, gül ile mezarın lisanından hayat ve ölüm temsil edilir. Münderecatta “Sır Saklayamayış” başlığıyla verilen telif metin ise içerikte “Sır Saklamak” olarak adlandırılmıştır. Didaktik nesir türünde kaleme alınan metinde, yapılması tasarlanan bir şeyin dile getirilmesinin sakıncalarından bahsedilir.
Münderecatta “Bir Mektub ve Cevâbı” olarak kısaca adlandırılan metinlerden ilki 5 Mart 1307 tarihli, Mehmed T. imzasını taşıyan “Teveccüh-i Gıyâbîyi Şâmil Bir Mektûb”dur. Nasuh Günay’ın da açıkladığı gibi Abdullah Cevdet’in edebi kültüründe Namık Kemal, Recaizâde Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hâmid Tarhan’ın yanı sıra Menemenlizâde Mehmed Tâhir’in de tesiri vardır. Bu husus dikkate alındığında, mektubun Menemenlizâde Mehmed Tâhir’e ait olduğu düşünülebilir. Cevdet imzasını taşıyan “Cevap” başlıklı mektup ise tarihsizdir.
“Faust’tan Bir Sahne”, Goethe’nin eserinden tercüme olup alt başlığı “Faust ve Vagner”dir. Metinde baharın gelişi, tabiat ve toplum Faust tarafından tasvir edilir. Vagner ise bahar şenliği yaşayan insan kalabalığı arasına karışmak istememektedir. “Bir Târih ki Bana ‘Âittir” ise Fortune’dan tercüme edilmiş bir dörtlüktür.
29 sayfadan oluşan eser 1308/1891 yılında Kaspar Matbaası’nda basılmıştır. Eserin bir nüshası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda K. 04178 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır.
Yazarın biyografisi için bk. "Abdullah Cevdet". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdullah-cevdet
Eserden Örnekler
"Titretir bânın (Resulallâh!) tâk-ı mabedi
Söyletir samt-ı amîki şavk-ı nâm Ahmedî
Emceddiyet görmemiştir sen gibi bir emcedi
Sensin ey feyyâz sen rasâd-ı feyzin mirsadi
Hakk seni el-hakk izzetle izâz eyledi
“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin”
* *
Devrler eyler perestiş devr-i Ferruh sâlini
Akdesiyyet-i reşkin eder kudsiyet ensâline
Baş eğer azam-ı melâhat en küçük âmâline
Şerm eder elfâz gelmez mebhas-ı iclâline
Ben nasıl urdum kalem-i tavsif ‘ale’l-‘aline!?
“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin”
**
Gelmemiş, gelmez de bir ferzâne-i garrâ-hükm
Kim telakki etmesin her hükmünü mahzâ kerem
Dönmede beynimde bir şi’r-i hafî-i mübtesim
Arz-ı rû etmez fakat gayrı ne yapsam, neylesem
Ruhuma senden gelir bu ihtizâz dem-be-dem
“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin” " (İbn-i Ömer Cevdet 1891: 5-6).
Kaynakça
Çalışkan, Adem (2004). "Recâizâde Mahmûd Ekrem'den Bir Na't ve Tahlili", EKEV Akademi Dergisi. 19: 331-348.
Günay, Nasuh (1994). "Dr. Abdullah Cevdet ve Görüşleri", Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 1: 213-223.
İbn-i Ömer Cevdet (1308/1891). Ramazan Bahçesi. Dersaadet: Kaspar Matbaası.
Özdemir, Kemal (2003). Doktor Abdullah Cevdet’in Edebî Dünyası Abdullah Cevdet’in Şiirlerinin İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Tansu, Yunus Emre (2018). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Batıcı Düşünce Çerçevesinde Dr. Abdullah Cevdet ve İçtihad Dergisi", Journal of History and Future. (4)1: 113-142.
Ülken, Hilmi Ziya (1979). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | UFAK TEFEK (ABDULLAH CEVDET) | Abdullah Cevdet | Dr. Mustafa Dere |
Görüntüle | ||
2 | HİÇ ( [ABDULLAH] CEVDET) | Abdullah Cevdet | Araş. Gör. Saliha TUNÇ |
Görüntüle | ||
3 | TULÛÂT (İBN-İ ÖMER CEVDET) | Abdullah Cevdet | Araş. Gör. Saliha TUNÇ |
Görüntüle | ||
4 | TÜRBE-İ MASUMİYET (İBN-İ ÖMER CEVDET) | Abdullah Cevdet | Araş. Gör. Saliha TUNÇ |
Görüntüle | ||
5 | MASUMİYET (ABDULLAH CEVDET) | Abdullah Cevdet | Araş. Gör. Saliha TUNÇ |
Görüntüle | ||
6 | MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) | Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
7 | SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) | Abdülvehhâb, Bolulu | Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek |
Görüntüle | ||
8 | BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) | Ahmed Hamdi, Şirvânî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
9 | LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) | Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
10 | LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) | Ahmed Vefîk Paşa | Diğer Hamza Havuz |
Görüntüle | ||
11 | ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) | Avnî, Yenişehirli | Dr. Bihter Gürışık Köksal |
Görüntüle | ||
12 | BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) | Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı | Prof. Dr. Mücahit Kaçar |
Görüntüle | ||
13 | HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) | Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
14 | SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) | Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle | ||
15 | SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) | Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey | Doç. Dr. Macit Balık |
Görüntüle |