RAMAZAN BAHÇESİ (İBN-İ ÖMER CEVDET)
tercüme-telif şiir ve nesirler
Abdullah Cevdet (d. 9 Eylül 1869 - ö. 29 Kasım 1932)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abdullah Cevdet’in telif ve tercümelerden oluşan manzum-mensur eseri. Hilmi Ziya Ülken, Ramazan Bahçesi yayımlanmadan önce Abdullah Cevdet'in "ilk fikir eseri" olan Dimağ'ın 1890 yılında neşredildiğini, Yunus Emre Tansu ise Ramazan Bahçesi'nin yazarın "ilk düzyazı edebî eseri" olduğunu bildirir. İbn-i Ömer Cevdet imzasını taşıyan eserin muhtevası “N‘at-ı Şerîf”, “Lâyetenâhiyetin Kenarında”, “Danimarka Eş’ârından Bir Numûne”, “’Ömer Hayyam”, “Sır Saklayamayış”, “Bir Mektub ve Cevâbı”, “Faust’tan Bir Sahne” ve “Bir Târih ki Bana ‘Âittir” metinlerinden oluşmaktadır. 

Abdullah Cevdet’in aynı tarihlerde yayınlanan Tulûat adlı şiir kitabının başında da yer alan “N‘at-ı Şerîf”, müseddes nazım biçimiyle kaleme alınmıştır. Dokuz bentten oluşan şiirin her bendinin sonunda tekrar eden “Yâ Resûlallâh yoktur gâye-i ‘ulviyyetin” / (“Ey Allah’ın Resûlü! Yüceliğinin sonu yoktur.”) mısraı, Recaizâde Mahmut Ekrem’in Zemzeme III’de yer alan beş bentlik na’tının her bent sonunda tekrar eden mısraından iktibas edilmiştir. "N‘at-ı Şerîf”te dinî duygular hakimdir. Abdullah Cevdet, Hilmi Ziya Ülken’in de belirttiği gibi bu şiirinde Hz. Peygamber’i yüceltir.

“Lâyetenâhiyetin Kenarında”, Victor Hugo’dan nesir çevirisidir. Din duygusunu yansıtan metinde Allah’a kavuşmanın tek yolunun ibadet etmek olduğu vurgulanır. Kendini karanlıklar içinde kenarsız bir uçurumda hisseden özne, hakikate vasıl olup feryat eder. Kıyısı görünmeyen bir girdap üzerine bir köprü inşa ederek Allah’a kavuşması gerektiğini fakat bunu hiçbir insanoğlunun yapamadığını düşünür. Gözlerinin önündeki bu hayal, ona girdabı göstererek kendisi için bir köprü yapabileceğini söyler. Bu köprünün adı, ibadettir. “Tıfl-ı Muhtazar - Danimarka Eş’ârından Bir Numûne” ise serbest müstezat nazım türünde kaleme alınmış  bir tercümedir. Şiirde, ölmek üzere olan çocuk özne annesine hitap ederek ağlamamasını söyler.

Abdullah Cevdet “’Ömer Hayyam”, başlıklı yazısında Feyzi Efendi’nin kaleme aldığı Hayyam adlı eserin tercüme-i hal kısmının sadece Şarklıların görüşlerini ihtiva ettiğini açıklar. Doğu coğrafyasında layığıyla tanınmadığını düşündüğü Ömer Hayyam hakkında Batılıların görüşlerini anlamak amacıyla, eserinde H. Zâde tarafından Almancadan tercüme edilmiş bir makaleye yer verdiğini ifade eder. Makalede Hayyam’ın sanatı, devrindeki konumu vb. hususlar hakkında bilgi verilir. Eserin münderecat kısmında yer almayıp içeriğinde mevcut olan “Mezar ile Gül Arasında Muhâvere” başlıklı metin Victor Hugo’dan tercüme edilmiştir. Metinde, gül ile mezarın lisanından hayat ve ölüm temsil edilir. Münderecatta “Sır Saklayamayış” başlığıyla verilen telif metin ise içerikte “Sır Saklamak” olarak adlandırılmıştır. Didaktik nesir türünde kaleme alınan metinde, yapılması tasarlanan bir şeyin dile getirilmesinin sakıncalarından bahsedilir.

Münderecatta “Bir Mektub ve Cevâbı” olarak kısaca adlandırılan metinlerden ilki 5 Mart 1307 tarihli, Mehmed T. imzasını taşıyan “Teveccüh-i Gıyâbîyi Şâmil Bir Mektûb”dur. Nasuh Günay’ın da açıkladığı gibi Abdullah Cevdet’in edebi kültüründe Namık Kemal, Recaizâde Mahmut Ekrem ve Abdülhak Hâmid Tarhan’ın yanı sıra Menemenlizâde Mehmed Tâhir’in de tesiri vardır. Bu husus dikkate alındığında, mektubun Menemenlizâde Mehmed Tâhir’e ait olduğu düşünülebilir. Cevdet imzasını taşıyan “Cevap” başlıklı mektup ise tarihsizdir.

“Faust’tan Bir Sahne”, Goethe’nin eserinden tercüme olup alt başlığı “Faust ve Vagner”dir. Metinde baharın gelişi, tabiat ve toplum Faust tarafından tasvir edilir. Vagner ise bahar şenliği yaşayan insan kalabalığı arasına karışmak istememektedir. “Bir Târih ki Bana ‘Âittir” ise Fortune’dan tercüme edilmiş bir dörtlüktür.

29 sayfadan oluşan eser 1308/1891 yılında Kaspar Matbaası’nda basılmıştır. Eserin bir nüshası, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı’nda K. 04178 demirbaş numarasıyla kayıtlıdır.

Yazarın biyografisi için bk. "Abdullah Cevdet". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdullah-cevdet 

Eserden Örnekler


"Titretir bânın (Resulallâh!) tâk-ı mabedi

Söyletir samt-ı amîki şavk-ı nâm Ahmedî

Emceddiyet görmemiştir sen gibi bir emcedi

Sensin ey feyyâz sen rasâd-ı feyzin mirsadi

Hakk seni el-hakk izzetle izâz eyledi

“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin” 

*

Devrler eyler perestiş devr-i Ferruh sâlini

Akdesiyyet-i reşkin eder kudsiyet ensâline

Baş eğer azam-ı melâhat en küçük âmâline

Şerm eder elfâz gelmez mebhas-ı iclâline

Ben nasıl urdum kalem-i tavsif ‘ale’l-‘aline!?

“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin”

**

Gelmemiş, gelmez de bir ferzâne-i garrâ-hükm

Kim telakki etmesin her hükmünü mahzâ kerem

Dönmede beynimde bir şi’r-i hafî-i mübtesim

Arz-ı rû etmez fakat gayrı ne yapsam, neylesem

Ruhuma senden gelir bu ihtizâz dem-be-dem

“Yâ Resulallâh yoktur gâye-i ulviyyetin” " (İbn-i Ömer Cevdet 1891: 5-6). 

Kaynakça


Çalışkan, Adem (2004). "Recâizâde Mahmûd Ekrem'den Bir Na't ve Tahlili", EKEV Akademi Dergisi. 19: 331-348. 

Günay, Nasuh (1994). "Dr. Abdullah Cevdet ve Görüşleri", Süleyman Demirel Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 1: 213-223.

İbn-i Ömer Cevdet (1308/1891). Ramazan Bahçesi. Dersaadet: Kaspar Matbaası.

Özdemir, Kemal (2003). Doktor Abdullah Cevdet’in Edebî Dünyası Abdullah Cevdet’in Şiirlerinin İncelenmesi. Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.

Tansu, Yunus Emre (2018). "Osmanlı İmparatorluğu'nda Batıcı Düşünce Çerçevesinde Dr. Abdullah Cevdet ve İçtihad Dergisi", Journal of History and Future. (4)1: 113-142. 

Ülken, Hilmi Ziya (1979). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları. 

Atıf Bilgileri


TUNÇ, Saliha. "RAMAZAN BAHÇESİ (İBN-İ ÖMER CEVDET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ramazan-bahcesi-abdullah-cevdet. [Erişim Tarihi: 29 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 UFAK TEFEK (ABDULLAH CEVDET) Abdullah Cevdet Dr. Mustafa Dere
Görüntüle
2 HİÇ ( [ABDULLAH] CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
3 TULÛÂT (İBN-İ ÖMER CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
4 TÜRBE-İ MASUMİYET (İBN-İ ÖMER CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
5 MASUMİYET (ABDULLAH CEVDET) Abdullah Cevdet Araş. Gör. Saliha TUNÇ
Görüntüle
6 MÎZÂNÜ'L-BELÂGA (ABDURRAHMAN SÜREYYÂ) Abdurrahman Süreyyâ, Mîrdûhî-zâde Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
7 SÜNÛHÂT (ABDÜLVEHHÂB) Abdülvehhâb, Bolulu Dr. Öğr. Üyesi Adem Özbek
Görüntüle
8 BELÂGAT-I LİSÂN-I OSMÂNÎ (AHMED HAMDİ) Ahmed Hamdi, Şirvânî Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
9 LUGAT-I KÂMÛS (AHMED LÜTFÎ) Ahmed Lütfî Efendi Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
10 LEHCE-İ OSMÂNÎ (AHMET VEFİK PAŞA) Ahmed Vefîk Paşa Diğer Hamza Havuz
Görüntüle
11 ISTILÂHÂT LÜGATİ (YENİŞEHİRLİ AVNÎ) Avnî, Yenişehirli Dr. Bihter Gürışık Köksal
Görüntüle
12 BELÂGAT-I OSMÂNİYYE (CEVDET PAŞA) Cevdet Paşa, Ahmed Cevdet Paşa, Lofçalı Prof. Dr. Mücahit Kaçar
Görüntüle
13 HADÎKATÜ'L-BEYÂN (HACI İBRÂHİM EFENDİ) Hakkı, Hacı İbrâhim Hakkı Efendi Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
14 SEFÎNETÜ’L-İNŞÂ (HÂLET) Hâlet, İbrâhim Hâlet Bey, İstanbullu Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ
Görüntüle
15 SEVDÂ-YI NİHÂN (HÂLİD) Hâlid, Yenişehirli-zâde Hâlid Eyyûb Bey Doç. Dr. Macit Balık
Görüntüle