Süleymaniye eşrafından Mehmed Bey'in oğlu olan Abdurrahman Nâcim Efendi’nin (ö. 1312/1895) İstanbul-Diyarbakır güzergahında bulunan menzilleri, yerleşim yerleri arasındaki mesafeleri ve buraların ahvalini anlattığı seyahatname nevinden manzum eseri. Eserin Abdurrahman Nâcim Efendi’ye aidiyetini ve 1309/1891'de Beyrut'ta tab edilen Gülzâr-ı Âsâr adlı eserin sonunda münderiç olduğunu ilk defa İbnü'l-Emin Mahmud Kemal nakletmiştir. Ancak İbnü'l-Emin, Gülzâr-ı Âsâr adlı eserin adını muhtemelen sehven "Gülzâr-ı Edeb” şeklinde nakletmiştir (1969: II, 1057).

Aruzun "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla, mesnevi nazım şekliyle ve Farsça olarak kaleme alınmış olan Râh-nâme-i Diyarıbekir, 238 beyitten oluşmaktadır. 27 Nisan 1885 tarihli olan bu manzum eser, seyahatname ve menazilname özelliği taşıması açısından oldukça kıymetlidir. Eserden anlaşıldığı kadarıyla 1302/1886 yılında Diyarbakır istinaf mahkemesi reisliğine tayin edilmiş olan Abdurrahman Nâcim Efendi, İstanbul'dan yola çıkarak sırasıyla, Karadeniz, Samsun, Havza, Amasya, Tokat, Sivas, Yenihan (Yıldızeli), Hekimhan, Malatya, Harput, Maden ve Ergani üzerinden Diyarbakır'a ulaşmıştır. Abdurrahman Nâcim Efendi’nin bu yolculuğu sırasında uğradığı köy, kasaba ve illerdeki izlenimlerini ve tanıştığı yöneticiler hakkındaki mülahazalarını bu eserinde edebî bir şekilde nazma çekmiştir.

Üzerinde bu güne kadar herhangi bir bilimsel çalışmanın olmadığı bu eseri, Ahmet Sevgi’nin ifadesiyle "himmet ehli birisi Türkçeye çevirirse kanaatimizce çok büyük bir hizmet ifa etmiş olacaktır" (Sevgi 2022).

Şairin biyografisi için bk. “Nâcim, Abdurrahmân Nâcim Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nacim-abdurrahman-nacim-efendi