- Yazar Biyografisi (TEİS)
Ahmedî / Mürşidî, Seyyid Ahmed Mürşid Efendi - Madde Yazarı: Öğretmen Seydi Türkeri
- Eser Yazılış Tarihi:1149/1736-37
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Pendname
- Yayın Tarihi:26/10/2021
PEND-NÂME / AHMEDİYYE (AHMED MÜRŞİDÎ)
dinî-ahlâki nasihatnameAhmedî / Mürşidî, Seyyid Ahmed Mürşid Efendi (d. 1100/1688/89-ö.1174/1760)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Ahmed Mürşidî (ö.1174/1760)’nin dinî ve ahlâki konulardaki nasihatlerini içeren, 1149/1736-37 tarihinde yazdığı mesnevisi. Pend-nâme'de, aruzun genellikle “mefâîlün mefâîlün feûlün” ve “fâilâtün fâilâtün fâilün” kalıpları kullanılmıştır. Eser, Ahmediyye ve Pend-i Mürşid isimleriyle de bilinmektedir (Kiremitçi 2009: 241, 750). Şair, eserin mukaddimesinde verilen bilgiye göre Mürîdî’nin Pend-i Ricâl adlı mesnevisini görüp okumuş ve ona nazire yazmaya karar vermiş ve 18 hikâyeyi de ondan almıştır (Kılıç 2014: 288). Neşirlerde ve yazmalarda farklılık göstermekle birlikte, eser üzerine yapılan iki tez çalışmasında beyit sayısı 9557 olarak tespit edilmiştir (Karpınar 1999; Türkeri 1999). Ali Emirî, Tezkire’sinde Pend-nâme’nin birçok defa basıldığını ve istinsah edildiğini belirterek, eserin özellikle köylüler arasında çok okunduğunu ve beğenildiğini anlatır (Kadıoğlu 2018: 26).
Tamamı kırk bir beyitten ibaret olan esirin Mukaddime'sinde, tevhid, münacât, na’t, övgü, miraç gibi, bu tür eserlerde alışılagelmiş başlıklar yoktur. Kırk birinci beyitten hemen sonra ise "mebhas" başlığı altında konuların işlendiği asıl bölüme geçer. Bu kısım elli bölümden oluşur. Eserde birkaç kaside de bulunmaktadır. Halkı dinî ve ahlâki yönden eğitmek gayesiyle kaleme alınan eserde, önce haram mal yeme, katil olma, tütün içme, saz çalma, tövbe etme, evlenme vb. gibi konular üzerinde durulur, ardından da konuyla ilgili sade bir dille bir hikâye anlatılır. Şair, her hikâyenin sonunda da kendisini tövbe ve istiğfara davet eder. Bunlar içerisinde en çarpıcı olanlarından biri “Duhan”, diğeri ise “Avrat Pehlevan” hikâyesidir.
Pend-nâme, Arapça ve Farsça sözcüklerden uzak, sade bir Türkçeyle yazılmıştır. Fakat eserde birtakım dil ve nazım hataları görülebilmektedir. Şairin asli amacı, sanat kaygısı değil dinî ve ahlâki öğütleri halka ulaştırmaktır. Pend-nâme, halk arasında kendi türü içerisinde en çok okunan eserler arasında yer alır. Esere, Erzurumlu Muhammed Şerîfî (ö. 1260/1844) tarafından 1226/1811 tarihinde Pend-i Gülistân adlı bir nazire yazılmıştır (Kiremitçi 2009: 225, 241-242).
Eserin sekiz yazma nüshası vardır: İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Yazmalar No: 2150; Millet Kütüphanesi No: 1882; Erzurum Atatürk Üniversitesi Seyfettin Özege Kitaplığı No:111; Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Bölümü No:3543 (bk. Çakmak 2019: 7); Milli Kütüphane’de 1882, 784 ve 2113; Konya İzzet Koyunoğlu Kütüphanesi No:13662 (bk. Karpınar 1999: VII-IX). Pend-nâme'nin ilk 5094 beytinin tenkitli metnini Behsat Karpınar (1999), sonraki 4463 beytinin tenkitli metnini ise Seydi Türkeri (1999) yüksek lisans tezi olarak hazırlamıştır. Hilal Çakmak da yüksek lisans tezinde eserin diliçi çevirisini yapmıştır (2019).
Şairin biyografisi için bk. “Ahmedî / Mürşidî, Seyyid Ahmed Mürşid Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-mursidi-seyyid-ahmed-mursid
Eserden Örnekler
Mebhas-ı Duhân
Şimdi halkımuz duhân yârânıdur
Gice gündüz sevgülü yârânıdur
Bûs idiüp ağzını emdügin duhân
Yarın üstüne gelüp olur duman
Haşr olınursan anunla bilmiş ol
Böyle buyurdı hadis ile resûl
Ol didi yarın ola mahşer demi
Haşr oluna sevdügile âdemi (Türkeri 1999: 111).
Ma’âsîden İctînâb
Bir hikâye var idem anı beyân
Nefsi üzre oldı ‘avrat pehlevân
Bir gün anın zevci eylemiş sefer
Kardaşına evi ısmârlar gider
Fâsik imiş ol kişinin kardaşı
Hatuna ister kıla noksân işi
Âşıkam dir sana anla sırrımı
Hukka-i la’linde sakla dürrimi
Râzıya olmaz ana hatun ‘ayân
Ol kişi dir kıluram sana ziyân
Hatun ider ne ziyân itsen bana
Râzıyam ben fıska râm olmam sana (Türkeri 1999: 18).
Umulmaz bir vefâ senden yalan dünyâ değil misin
İrişmez fendân ziyân dünyâ değil misin
Viripsen Ahmedî meyli bu dünyâ suğlına hayli
Bu zen mekkâreye gönül viren ednâ değil misin (Türkeri 1999: 197)
Tetimme’-i Kitâb
Temam oldı kitab elhamdü-lillâh
Hudâ ‘avnile kıldum bunı billâh
Ahmedî kapuna gelmişdür tehî
Yok elinde sana yarar bir şeyi
Pendina târih dinildi Ahmedî
Rahmet ile bul cinân-ı sermedî
Ki tarih bin iki yüz içre ey cân
Kitâb-ı Ahmedî’yi kıldı itmâm
Bin ikiyüz senesi seksan üçi
Tahrir itdüm ‘avniyâ çekdüm göçi
Kim kılursa bu ‘Alemdâr’a du’â
Rahmet itsün hakk ana yevme’l-cezâ (Türkeri 1999: 224-227).
Kaynakça
Ahmed Mürşidî (1304). Ahmediyye (Pend-nâme). İstanbul: Sahhaf İbrahim Efendi Matbaası.
Çakmak, Hilal (2019). Diyarbekirli Ahmed Mürşidî’nin Pendnâmesi’nin Dil İçi Çevirisi. Yüksek Lisans Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi.
Güçlü, Agâh (1968). Ahmed Diyârbekri Pend-i Ahmedî Kitâb-ı Mürşid. İstanbul: Tan Gazetesi ve Matbaası.
Kadıoğlu, İdris (2018). Ali Emîrî Efendi Tezkire-i Şuʻarâ-yı Âmid. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58689,ali-emiri-efendi--tezkire-i-suara-yi-amidpdf.pdf?0 [Erişim tarihi: 25.10.2021].
Karpınar, Behsat (2019). Ahmed Mürşidi'nin Pend-name'sinin (İlk 5094 Beyiti) Tenkitli Çeviri Yazısı ve Metni. Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Kılıç, Atabey (2014). “Diyarbekirli Ahmed-i Mürşidî’nin Pend-nâme Adlı Mesnevisi ve Neşri Üzerine Notlar”. VIII. Klâsik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Alî Emîrî Hatırasına. Diyarbakır, 15 - 17 Kasım 2012., s. 287-295.
Kiremitçi, Ferdi (2009). Muhammed Şerîfî’nin Hayatı, Edebî Kişiliği, Eğitim Anlayışı ve “Pend-i Gülistan” Adlı Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin). Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
Mermutlu, M. Sait (2012). Diyarbekirli Ahmed Mürşidî-Pendnâme. İstanbul: Büyüyenay Yay.
Türkeri, Seydi (1999). Ahmed Mürşidi'nin Ahmediyesi (Tenkitli Metin, 5094 Beyitten Sonraki 4463 Beyit). Yüksek Lisans Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Yananlı, Hüseyin Rahmi (1989). Kitab-ı Mürşid-i Pend-i Ahmedîye. İstanbul: Bedir Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | YÛSUF U ZÜLEYHÂ (AHMEDÎ / MÜRŞİDÎ) | Ahmedî/Mürşidî, Seyyid Ahmed Mürşid Efendi | Araş. Gör. Zehra Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
3 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
9 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
10 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |