Ahmet Mithat Efendi’nin Fransız yazar Léon De Tinseau’nün (1844-1921) Le Secret De L'abbé Césaire adlı romanının tercümesi. Romanın orijinali 22, çevirisi ise 23 bölümden ibarettir. Romanın olay örgüsü şöyledir: İngiltere’de manastırda yetişmiş olan Mary Wood, kızı Sabin (Sabine) için muallime arayışındaki Mösyö de Tuş’a (Touches) yıllar önce Londra’da çalışmış olan dostu Papaz Sezar’ın (Césaire) tavsiyesi üzerine ailenin şatosunda muallimlik görevine başlar. Sabin’in ağabeyi Moris (Maurice) adliyedeki görevinden istifa ederek evine döner. Babası Mösyö de Tuş da masum bir adamın idam mazbatasını imzaladığı için pişman olarak hâkimlikten istifa ettiğini Moris’e itiraf eder. Moris, Mary’i görünce ona âşık olur. Ailenin Mary’nin Vincent ile evlenmesine karar vermesi ve Moris’in Mary’e aşk itirafında bulunması sebebiyle Mary evi terk eder. Papaz, Mösyö de Tuş’a Mary’e dair sırları anlatır: Mary, Mösyö de Tuş’un idamını onayladığı ve cinayetle suçlanan ama aslında masum olan Philippe Delcourt’un kızı olup gerçek adı Marie Delcourt’dur. Cinayetin asıl müsebbibi olan Madame Varin, ölüm döşeğindeyken vicdan azabıyla yıllar sonra izini bulduğu Mary’i Sezar’a emanet etmiş, o da kızın hamiliğini üstlenmiştir. Mary, Londra’daki manastıra dönünce oradaki bir avukattan kendisiyle ilgili tüm gerçekleri öğrenip papaza, Moris’e ve baş rahibeye mektup yazdıktan sonra intihar eder. Papaz, Mösyö de Tuş ve Moris Londra’ya gelir ve herkes gerçeklerle yüzleştikten sonra Mary iyileşir. Sonunda Mary ve Moris evlenir.

Eser, Ahmet Mithat Efendi tarafından çevrilerek 1305/1888 yılında yayımlanmıştır. 139 sayfa ve çift sütunlu olan eserin kapak sayfasında “Musavver Roman” ifadesi yer almakta olup eserde 12 adet resim kullanılmıştır. Ahmet Mithat, romanı tanıtmak için yazdığı yazıda “musavver” olduğu için eseri Tercüman-ı Hakikat’te tefrika etmeden doğrudan kitap olarak yayımladığını, “romanın asli mevzuuna nispetle pek muhtasar yazıldığını” ve “Avrupa usul-i maişetine vâkıf” olmayan okuyucular tarafından “bihakkın anlaşılması kabil olamayacağından” eseri “tavzih” ederek çevirdiğini belirtmiştir (Ahmed Midhat 2016: 304-305).

Yazarın biyografisi için bk. “Ahmet Mithat Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-mithat-efendi