Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî’nin tasavvufun esaslarıyla ilgili eseri. Hicri IV. asrın sonları ve V. asrın başlarında yaşayan Harakânî’nin vaaz ve nasihatlerini, bazı sözlerini, münâcât ve menkıbelerini muhtevi (Uludağ 1998: 93) olan eserinin tam adı el-Muntahab min Kitâbi Nûri’l-ulûm min kelâmi eş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Harakânî başlığını taşımaktadır. Başlıkta geçen “Nûru’l-ulûm’dan Bir Seçme” (el-Muntahab min Kitâbi Nûri’l-ulûm) ibaresinden eserin tamamının olmadığı anlaşılmaktadır. Sadece bu nüsha elde mevcut olup eserin orijinalinin nerede olduğu bilinmemektedir (Çiftçi yty.: 182, 185). Ayrıca bu eser bizzat Harakânî tarafından yazılmamıştır. Kaynaklarda vefatından sonra müridlerinden birisi tarafından kaleme alındığı kaydedilmiştir. Eserin seçmelerden oluşan tek yazma nüshası Britanya Müzesi Kütüphanesi’ndedir (Kantarcı 1997: 19). Eser, Charles Rieu tarafından hazırlanan Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum adlı çalışmanın birinci cildinde “Veliler ve Sufilerin Hayatı” başlığı altında, numara 249’da verilmiştir. Katalogda ayrıca yazma eser hakkında bilgiler de mevcuttur (Rieu 1879: 342).

Tasavvufi ve edebî yönüyle ön planda olan eser Harakânî’nin öğretileri ve tasavvuftaki metodu açısından önemli bilgiler içermektedir. Kitap eşit hacimde olmayan on bölüme ayrılmıştır. Bölümler arasında mantıklı bir bağ bulunmamaktadır (Çiftçi yty: 193). Buna göre; birinci bölüm; soru ve cevap, ikinci bölüm; vaaz ve nasihat, üçüncü bölüm; Hz. Peygamber’in hadisleri, dördüncü bölüm; Allah’ın kendisine yaptığı lütuflar, beşinci bölüm; onun Allah’a yaptığı münâcât, altıncı bölüm; onun duyduğu heyecan, yedinci bölüm; kalplere yapılan ilham, sekizinci bölüm; mücahede, dokuzuncu bölüm; onun hayat hikâyesi, onuncu bölüm; kerametleri hakkındadır. Bu bölümler içerisinde yer alan Hz. Peygamber’in hadislerini muhtevi üçüncü bölüm eserde yoktur (Çiftçi yty: 194; Can 2014: 44).

Eserle ilgili Berthels: “Bu eserin üslubunda göze çarpan en önemli özellik onun olağanüstü sade olmasıdır.” derken, ünlü edebiyatçı ve tarihçilerden Zebîhullâh-i Safâ (1911-1999) “Nûru’l-ulûm çok sade, akıcı, tatlı ve çekici bir üsluba sahiptir”  (Çiftçi yty : 200) demiştir.

Ferîdüddin Attâr’ın (öl. 618/1221) ölümünden bir yıl önce 1220’de kaleme aldığı Tezkiretü’l-Evliyâ adlı eserde Harakânî’nin bazı sözlerine yer verdiği bilinmektedir (Uludağ 2007: 592-640). Bunun dışında eser hakkında yapılan ilk çalışma 1914 tarihlidir. Reynold Alleyne Nicholson (1868-1945) tarafından İngilizce kaleme alınan The Mystics of Islam (İslâm Sûfîleri) adlı eserde Nûru’l-ulûm’un bazı bölümleri tercüme edilmiş ve mezkûr eserin beşinci bölümü olan “Saints and Miracles”de (Veliler ve Kerametler) değerlendirilmiştir (Nicholson 2016: 107-130; Nicholson 1978: 115-119). Eser hakkında bir diğer çalışma 1927’de yapılmıştır. Rus Şarkiyatçı Evgenii Eduardoviç Berthels (1890-1957) bu eseri bir mukaddime ile birlikte 1927’de neşretmiştir. Ayrıca Rusça tercümesiyle birlikte 1929'da Rusya’da çıkan Iran Dergisi'nin III. cildi, sayfa 155-224’te “Nûr al-ulûm Zhizneoisanie Sheykha Abu’l-Hasan Kharakânî” başlığı ile yayımlamıştır. Berthels’in bu eserinin de içinde olduğu toplam yirmi yedi makalesi 1965 yılında Tacikistan İlimler Akademisi’nde Sufizm i Sufiskaya Literatüre adı ile yayımlanmıştır. Aynı eser, Sîrûs-i Îzedî tarafından Farsçaya çevrilerek Tasavvuf ve Edebiyat-ı Tasavvuf adıyla 1356 hş. yılında Tahran’da basılmıştır. Tahran’da eserle ilgili Muctebâ-yı Mînovî tarafından 1353 hş. yılında ve Abdurrefî-i Hakîkat tarafından da 1359 hş. yılında yayımlanmış eserler de mevcuttur (Çiftçi yty: 182-183). Hakîkat’in eserinde özellikle Harakânî’nin hayatı, akidesi, dünya görüşü hakkında geniş bilgiler verilmiş, onun tasavvuftaki yeri ve hizmetleri anlatılmıştır (Nagısoylu 2012: 361). Ayrıca eser Harakân şehri ve Harakânî türbesi ile ilgili coğrafî bilgi ve resimlere yer vermesi açısından da önem arz etmektedir (Acer 2021: 245). Türkiye’de ise Şenol Kantarcı, İbrahim Alanka ve Hasan Çiftçi eser üzerinde çalışmıştır.  Ayrıca Harakânî özelinde Kafkas Üniversitesi'de 2012 yılında Uluslararası düzeyde bir sempozyum düzenlemiştir. 

Eser sahibinin biyografisi için bk. “Harakânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Ahmed (Cafer)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/harakani-ebulhasen-ali-ahmed-cafer