Mirza Fethali Ahundzade’nin 1862 yılında kaleme aldığı makalesi. Yazar bu yazıyı, Azerbaycan şairlerinden Molla Penah Vâkıf ve Kâsım Bey Zakir’in şiirlerinden oluşturduğu, fakat bastıramadığı Mecmua-i Vâkıf ve sair Muasırın isimli eserine mukaddime olarak yazmıştır. Onun bu yazısı, şiir ve nazım hakkındaki görüşlerini içerir.

Ahundzade, Nazm ve Nesr Hakkında yazısında, şiiri güzel söz söyleme, ifade güzelliği taşıma, heyecan ve hayranlık uyandırma ve bir insanda etki bırakma açısından tanımını yapar ve şiirin nazımla olduğunu; ancak her nazmın da şiir olmadığını dile getirir. Yazar, hicri tarihinden itibaren nazım ve şiirin bir tutulduğunu, nazımla yazan herkese şair denildiğini; ancak nazımla yazan herkesin şair olamayacağını söyler. Ona göre Firdevsî, Nizamî, Camî, Se’dî, Molla-yı Rumî ve Hâfız gerçek şairlerdir; ancak onların şiirlerinde de çoğu söz mübalağalı tasvirler şeklinde ifade edilir. Eğitim alan her kimse özellikle Fars halkına mensup olanların çoğu sözü nazımla yazmaya kadirdir; fakat bu kimselere şair demek hatadır. Ahundzade, nazımla yazılmış pek çok şeyde gerçek bir mazmun dahi bulunmadığını, özellikle gazellerin insan mizacında hiçbir şekilde şevk ve hayranlık uyandırmadığını dile getirir.

Molla Penah Vâkıf’ı ve Kasım Bey Zakir’i şiirlerini çok beğenerek takdir eder. Yazar, onları gerçek bir şair olarak gördüğünü, Molla Penah’ın yol gösterici olduğunu; ancak Kasım Bey’in şiirlerinin hayranlık uyandırdığını söyleyerek tekrardan her nazım yazanın şair olmadığını vurgulayıp boşuna zahmet etmemelerini tembihleyerek yazısını tamamlar. Yavuz Akpınar, doktora tezinde; Ahundzade’nin yeni fikirlerin yeni mazmunlarla anlatılması gerektiğini, gazel, kaside, mesnevi gibi türlerde de yeni fikirlerin ifade edebileceği düşüncesinde olduğunu ve Ahundzade’nin klasik nazım şekillerine değil de mazmunlara karşı çıktığını ifade eder. Nitekim Ahundzade, bu yazısında çoğu şairin şiirinde gerçek bir mazmunun olmadığını dile getirmiştir. Ayrıca Ahundzade, bu yazısında Fuzulî’nin gerçek bir şair olmadığını, yalnızca nazım üstadı olduğunu da yazar; ancak Akpınar, onun bu yorumunu, Ahundzade’nin Türk şiirine aşina olmamasından dolayı yaptığını, aksine Fuzulî’nin Ahundzade’nin şiirde aradığı bütün özellikleri taşıdığını dile getirir.

Yazarın biyografisi için bk. "Mirza Fethali Ahundzade". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mirza-fethali-ahundzade