- Yazar Biyografisi (TEİS)
Zevkî - Madde Yazarı: Dr. Muhammet Nalbat
- Eser Yazılış Tarihi:1342 (?)
- Yazıldığı Saha:Azerbaycan
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mersiye
- Yayın Tarihi:30/09/2022
MUSÎBET-İ HAZRET-İ ZEHRÂ (ZEVKÎ)
Kerbela hakkında yazılmış şiirlerin toplandığı eserZevkî (d. ?/? - ö. ?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Musîbet-i Hazret-i Zehrâ, 17. yüzyıl Azerbaycan sahası şairlerinden Zevkî'nin Dîvân'dan sonra bilinen tek eseridir. Eser, 254 sayfadır ve her sayfada 13 satır mevcuttur. Elimizdeki görüntülerden anlaşıldığı kadarıyla eserin sayfaları hem karışık hem de eksiktir. Eserin ilk sayfasında el yazısı ile 1342 tarihi göze çarpmaktadır. Genel olarak Kerbela olayının anlatıldığı Musîbet-i Hazret-i Zehrâ, muhteva olarak maktel türünde yazılmış eserlere benzemekle birlikte, şeklen bir divan hüviyeti de göstermektedir. Dolayısıyla bu eser için "mersiyeler divanı" terimini kullanmak yanlış olmayacaktır.
Mersiye türünde manzumeler ihtiva eden eserde, başta gazel, mesnevi ve kaside olmak üzere farklı nazım şekilleri kullanılmıştır. Musîbet-i Hazret-i Zehrâ, Hz. Peygamber’in vefatı ile başlayan ve Hz. Hüseyin’in şehit edilmesi ile son bulan zaman dilimini ve Kerbela vakasından etkilenen kahramanları anlatmaktadır. Eserde, Azerbaycan mersiye edebiyatında sıkça kullanılan “nevha” ve "zincir/zincir-zenî" adı verilen manzumelerin varlığı dikkat çekmektedir. Bu manzumeler eserde, genellikle Ehl-i Beyt'e mensup kişilerin ağzından söylenmiştir. Yine eserde geçen manzumelerde, Ehl-i Beyt'e mensup kişilerin ahvali, özellikle Fâtımatü'z-Zehrâ'nın ahvali, ağıt hüviyetinde acıklı bir şekilde terennüm edilmiştir. Güney Azerbaycan sahası dil özelliklerini yansıtan Musîbet-i Hazret-i Zehrâ'da, Farsça kaleme alınmış manzumelerin bulunduğunu da belirtmek gerekmektedir.
Eserin bilinen tek nüshası taş baskı olup İran Cumhuriyeti Kütüphanesi’nde 2622339 numarada kayıtlıdır.
Şairin biyografisi için bk. “Zevkî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zevki-mdbir
Eserden Örnekler
Velehu eyzan
Ey rûz-gâr itdün aceb hâr Zeyneb’i
Bî-mûnis ü garîb ü dil-efgâr Zeyneb’i
Gelmişdi Kerbelâ’ya gelende celâlilen
Pozdun esâs ü revnak-ı pergâr Zeyneb’i
Fasl-ı bahârını eyledün zulmilen hazân
Pâ-mâl eyledün gül ü gül-zâr Zeyneb’i
Aldun elinden Ekber ü Abbâs ü Kâsım’ı
İtdün belâ vü derde giriftâr Zeyneb’i
Kardaş gamında kâmetini eyledün kemân
Saldun ölünce mihnete nâ-çâr Zeyneb’i
Zulmünden el götürmedün âhir neden felek
İtdün esîr-i fırka-yı eşrâr Zeyneb’i
Bezm-i adûda cevr ü cefâ ile eyledin
Âmâc-ı tîr eylese agyâr Zeyneb’i
Çoh virme tûl-ı mihnete kıl Zevkiyâ tamâm
Saldı belâya çerh-i sitem-kâr Zeyneb’i (İran Cumhuriyeti Kütüphanesi 2622339)
Kaynakça
Nalbat, Muhammet (2016). Zevkî Divanı: İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım. Doktora Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
Nalbat, Muhammet (2017). “Azerbaycan Sahası Şairlerinden Zevkî ve Divanı”. Turkish Studies 12 (15): 431-460.