MURÂD-NÂME (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM)
umûmî tarih kitabı
Mülhimî, İbrâhîm (d.?/?- ö.1060/1650)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Erzurumlu İbrahim Mülhimî’nin tarihe dair eseri. Şu anki bilgilerimize göre eserin iki nüshası bulunmaktadır. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi 2149 numaralı Murâd-nâme nüshası 257; Nuruosmaniye 4240 nüshası ise 187 varaktan oluşmaktadır. İbrahim Mülhimî’nin, tabakalar hâlinde düzenlediği eserin iki nüshasındaki bilgiler birbiriyle uyuşmaktadır; ancak tabaka sayıları ve sıralaması değişiklik göstermektedir.

Mülhimî’nin; Cenâbî/Cinânî ve Mîrhand’ın eserlerini özetleyerek Türkçe yazdığı Murâd-nâme, IV. Murâd (sal. 1623-1640) adına hazırlanmıştır. Mülhimî’nin müelliflerini söylediği; ancak isimlerini zikretmediği eserler, muhtemelen şiirlerinde Cinânî mahlasını kullanan (Canatar 1993: 353) Cenâbî Mustafa Efendi’nin (ö. 999/1590) Arapça el-Aylemü’z-Zâhir fî Ahvâli’l-Evâ’il ve’l-Evâhir’i ve Hamîdüddin Muhammed Mîrhând’ın (ö.903/1498) Farsça yedi ciltlik Ravzatü’s-Safâ fî Sîreti’l-Enbiyâ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ’sıdır.

Peygamberler, halifeler ve hükümdarlar tarihi olarak görülebilecek Murâd-nâme’de yüzden fazla tabaka mevcuttur. Besmele, hamdele ve salveleden sonra tarihin önemine dair bilgiler verilir. IV. Murad’a uzunca bir övgüden sonra Hz. Adem’den önce dünyaya hâkim olan cin taifesi, peygamberler, Hulefâ-i Râşidîn, Emevîler, Abbâsîler, Fâtimîler, Eyyûbîler, Selçuklular, Sâmânîler, Gazneliler, İlhânlılar, Gurlular, Akkoyunlular, Karakoyunlular, Dulkadiroğulları, Yunan ve Fransız hükümdarları vd. eserde yer alır. Tabaka-i Osmâniyân’da ise Osman Gazi ve IV. Murâd arasındaki padişahlara dair ayrıntılı bilgiler bulmak mümkündür (Mülhimî Nuruosmaniye 4240 : vr. 123b-144b; Esad Efendi : vr.133b-166a).

Kronolojik bir şekilde ele alınan peygamberlerin hayatlarına, konuyla ilgili bir ayetle başlanır ve ayrıntılara geçilir. Tabaka olarak adlandırılan bölümlerde de devletlerin ne zaman ortaya çıktığı, kaç yıl hüküm sürdüğü, hükümdar sayı ve isimleri, saltanat sıralarına göre padişahların hayat hikâyeleri verilir.

Hz. Adem öncesinden IV. Murâd dönemine kadarki dönemi içeren, Türkçe yazılmış genel bir dünya tarihi olan Murâd-nâme, içeriği, dili ve üslubu bakımından kültür tarihimizde önemli bir yerdedir. Mülhimî'nin eseri hakkında ayrıntılı bir akademik çalışma mevcut değildir.

Yazarın biyografisi için bk. “Mülhimî, İbrahim”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mulhimi


Eserden Örnekler


İsmâil Aleyhi’s-selâm

Kemâ kâle azze ve celle vezkur fi’l-kitâbi İsmâ’île innehû kâne sâdıka’l-va’di ve kâne resûlen nebiyyâ Hâcer’den ki melik-i Mısrun Sâre’ye hîbe eyledügi câriyedür, tevellüd itdüklerinde İbrâhîm aleyhi’s-selâmda pîrlik vaktinde dıraht-ı ömrleri ber virmekle şa’f-i ebû yevmen-fe-yevmen veled-i e’azze izdiyâd bulmagla beşeriyet-i Hazret-i Sâre harekete gelüp Hazret-i İbrâhîm’e nûr-ı dîdeden dûr olmagı teklîf ile zûr itdi terk-i hukûk-ı sâbıka mürüvvet-i nübüvvet revâ görmeyüp delâlet-i Cebrâ’il aleyhi’s-selâm ile Mekke-i Mükerreme ki ol zamânda İmrân’dan dûr beyâbân idi, bî-âb u nân Hâcer ve İsmâ’îl aleyhi’s-selâm zemîn-i âb-ı zemzemde endâhte olunup ric’at buyruldı, Hazret-i Hâcer sırr-ı kazâ vü kader ne yüzden zuhûr ider diyerek gâhî Merve’ye çıkar ve gâhî Safâ’dan nazar iderdi, kimesne görmeyüp Hazret-i İsmâ’îl tarafına güzer itdi, mübârek kademleri altından âb-ı zemzemi revân göricek mukaddime-i beşâret idügin fehm idüp Allah te’âlâya şükürler itdi (Mülhimî. Nuruosmaniye vr. 8a; Es’ad Efendi vr. 8b-9a).

Tabaka-i Selâçuka-i Rûm

Zuhûrları dört yüz altmış hudûdında müddetleri iki yüz kırk, inkırâzları yedi yüzde, cümle on sekiz neferdir, Kutalmış, Mansûr, Süleymân, Kılıçarslan, Mes’ûd, Kılıçarslan, Keyhüsrev ve Süleymân, Kılıçarslan, Keykâvûs, Keykubâd, Keyhüsrev, Keykâvûs, Kılıçarslan, Keyhüsrev, Mes’ûd, Keykubâd, Gıyâseddîn. Kutalmış benî İsrâ’îl bin Selçûkî ammîsi Tugrul Beg Selçukî’den kaçup Rûma geldikde üft ü hîz-i girîzden kurtulup ayagı düz basdı ve Konya ve Aksaray nevâhîsine fursat bulup kabza[y]ı teshîre getürdi, mukâvemete kudret geldi gümânile Rey câniblerine azîmet itdi, Selâçuka-i Acem askeri hücûm idüp ba’de’l-inhizâm Kutalmış maktûl bulundı, bu kaziyye dört yüz altmış beşde vukû’a yetdi (Mülhimî. Nuruosmaniye vr.120a-b; vr. Es’ad Efendi 129a-b).

Kaynakça


Aka, İsmail (2005). “MîrHând”. İslam Ansiklopedisi. C.30. İstanbul: TDV Yay. 156-157.

Alper, Kadir (2012). Erzurumlu Mülhimî ve Şehen-şeh-nâme-i Murâdî Mesnevisi. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi. 

Canatar, Mehmet (1993). “Cenâbî Mustafa Efendi”. İslam Ansiklopedisi. C.7. İstanbul: TDV Yay. 352-353.

Mülhimî. Murâd-nâme. Süleymaniye Kütüphanesi, Nuruosmaniye Bölümü 4240. 

Mülhimî. Murâd-nâme. Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü 2149. 

Woodhead, Christine (2000). “İbrahim Mülhemî”. İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: TDV Yay. 323-324.

Atıf Bilgileri


Sona, İbrahim. "MURÂD-NÂME (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/murad-name-mulhimi-ibrahim. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÂRÎH-İ RÛM U EFRENC (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
2 ARAPÇA RİSALELER VE TA‘LİKÂT (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrahim Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
3 DÎVÂN (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
4 ŞEHEN-ŞEH-NÂME-İ MURÂDÎ (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
5 FETİH-NÂME-İ KARABOĞDÂN (MÜLHİMÎ) Mülhimî, İbrâhîm Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
Görüntüle
6 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
7 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
8 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
9 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
10 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
11 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
12 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
13 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
14 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle