MÜNŞEÂT-I KINALI-ZÂDE (KINALI-ZÂDE ALİ ÇELEBİ)
münşeât
Ali Çelebi, Kınalı-zâde (d. 916/1510- ö. 979/1572)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kınalı-zâde Ali Çelebi’nin münşeat türündeki eseri.  Eser dibace, 78 Türkçe mektup ve hâtime olmak üzere üç kısımdan meydana gelir. Müellif Arapça bir şiirle dibace kısmına başlar. Klasik eserlerin en temel unsurlarından biri olan Allah’a övgü ve dua içeren Türkçe bir nesirle devam eder. Bu kısımda nazım-nesir karışık olarak yer alır. Ardından Hz. Muhammed’e övgüde bulunduğu bir nesir yer alır. Allah’a ve Peygambere övgünün ardından inşaya dair bir takım tasvirlere yer verir. Münşeat'ın yazılma sebebini Kınalı-zâde Ali Efendi, "Gerek dünyevî ve uhrevî şartların zaruretinden gerekse eş dost ilişkileri çerçevesinde kimi zaman seçkin dostlara ve yakın arkadaşlara, kimi zaman mevki ve makam sahiplerine bir talepte bulunma veya yardım isteme gayesiyle bir şeyler yazıp göndermek gerektiğinde bazı mektuplar yazdım. Bu mektupların bir kısmı bazı eksiklikleri nedeniyle kaybolup giderken bir kısmı da ebediyet sarayının duvarında beyaz bir sayfa olarak kendine yer bulmaya layıktır. Bunun için erdem sahibi seçkin insanlardan oluşan topluluğun nazarında bu incilerin ilgi görmesi ve ilim sahiplerinin dikkatine mazhar olması şarttır." şeklinde ifade eder.

Münşeat'ın giriş kısmının sonunda mektuplar türlerine göre tebrik ve kutlama içerikli tehniyet-nâmeler,  sipariş içeren şefaat-nâmeler, tahiyyet-nâmeler, taziyet-nâmeler ve bunların dışında çeşitli maksatlara binaen yazılmış mektuplar olmak üzere beş başlık altında sınıflandırılmıştır. Fakat müellif son gruba herhangi bir örnek vermemiş, dördüncü gruptan sonra eserini sonlandırmıştır.

Münşeat’ta tehniyet-nâme başlığı altında 28 mektup yer alır. Bu gruptaki mektupların çoğu genellikle bir makama/göreve atanma, terfi etme, bir eğitime başlama, bir yerden başka bir yere atanma, uzak bir yerden geri dönme, doğum, söz-nişan, sünnet düğünü tebriki, geçmiş olsun mesajı iletme vs. amaçlarla kaleme alınmıştır. Tasnifin ikinci türü olan şefaat-nâme başlığı altında 35 mektup yer alır. Mevki ve makam sahibi bir şahsa bir hacetini bildirme, caize talebi, birine referans veya aracı olmak gibi çeşitli maksatlarla kaleme alındığı görülmektedir. Üçüncü tür mektuplar ise şevk-nâmelerdir. Müellif bu tür mektupları tahiyyet-name başlığı altında ele almıştır. Toplam 13 mektuptan meydana gelen bu bölümde genel olarak eş-dost, akraba, yakın arkadaş, kardeş veya büyüklere duyulan sevgi, hürmet ve özlem dile getirilmiştir. Dördüncü gruptaki mektuplar ise taziyet-nâmelerdir. Münşeat’ta iki adet taziyet-nâme yer almaktadır. Bu mektuplarda, merhum şahsın vefatından duyulan derin üzüntü, ölümün gerçekliği ve bu elim olayın ardından sabredilmesi, ölen kişi hakkında hayır ve dua talebi gibi hususlar dile getirilmiştir.

Mektuplar genel olarak üst makamdan alt makama doğru sıralanmıştır. Her mektubun başında mektubun yazılış amacını içeren bir başlık yer alır. Bazı istisnalar hariç genel olarak mektupların çoğunda isim zikredilmemiştir. Anlatıma akıcılık katmak, sözü daha etkili hale getirmek için ayetler, hadisler, atasözleri, deyimler ve kalıp ifadeler Münşeat’ta sıkça karşımıza çıkmaktadır. Özellikle ayetler hemen her mektupta metnin akışı içinde kendine yer bulmuştur. Bazı kalıp söz ve ifadeler mektupların belirli bölümlerinde aynen tekrar etmiştir. Mektuplarda estetik nesrin en önemli ahenk unsurlarından biri olan seci de bir üslup özelliği olarak yer almaktadır. Estetik bir dille yazılmış bu mektuplarda mecazî ve tasvirî anlatımlar dikkati çeker. Münşeat taşımış olduğu bu edebî zenginlikler nedeniyle devrinin ve estetik nesrin başarılı bir örneği konumundadır.

Eser üzerinde Mehmet Akif Yalçınkaya tarafından bir doktora tezi hazırlanmıştır (2017).

Yazarın biyografisi için bk. “Ali Çelebi, Kınalı-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-celebi-kinalizade


Eserden Örnekler


Bu Sûret Dahi ‘Arz-ı Hâcât Ehli İçün Kasd-ı Senâ Tahrîr Olmışdı

Dürer-i tazarru‘ât u tahiyyât-ı râ’ika vü gurer-i tahazzu‘ât u teslîmât-ı fâ’ika ki sebeb-i zuhûrı mahz-ı safâ-yı niyyet ve nikâ-yı taviyyetdür. Ol cenâb-ı ma‘âlî-me’âb ve fezâyil-nisâba ki takbîl-i bisât-ı sa‘âdet-inbisâtı erbâb-ı âmâle gâyet-i maksûd ve nihâyet-i emniyyetdür. Nisâr u îsâr olınmakdan soñra. Beyt li-münşi’ihi:

 Hazret-i ‘Alîye kim ‘izzeti olsun câvîd

‘Arza-i dâ‘î-i muhlis k’ola ihlâsı mezîd

Nesr: Oldur ki resânende-i du‘â-nâme âstâne-i sa‘âdet-makâma meşyen ‘ale’r-re’s ve’l-hâme itmâm-ı merâmına nakd-i himmeti harc idüp müteveccih oldukda dâ‘î iltimâs eyledi ki zeyl-i sahîfe-i du‘â ve nemîka-i senâda derc olına. Ammâ dâ‘î ol cenâb-ı şefkat-me’âbuñ ‘umûm-ı ‘avâtıf u merâhim ve cümûm-ı me’âsir-i mekârimin âftâb-ı ‘âlem-tâbdân ki basît-i zemîne envâr u azvâ’ ile pertâb itmekle pür-tâb ider. Ecell ü a‘lâ bilürdi ve sehâb-ı pür-âbdan ki türâbdan katarât u süyûlin men‘ itmeyüp nişîb ü firâzı yeksân tâze vü şâd-âb ider. Enfa‘ u evlâ añlardı. Îsâl-i hitâbla tasdi‘ ve evkât-ı şerîfelerin tazyi‘ itmekden muhteriz ü muhteris idi. Âhir feth-i bâb-ı muhâtaba ve keşf-i sırr-ı mükâtebe ki muhlislere nisbet kâ’im-i makâm-ı devlet-i mücâvire ve nâyib-i menâb-ı sa‘âdet-i muhâveredür. Memnû‘ u maktû‘ olmamag-çün ‘arz-ı merâma ikdâm olındı. Zâhir dâ‘î-i muhlisi hüsn-i zannında tekzîb itmeyüp müşârun ileyh çâkerlerinüñ esbâb-ı husûl-i merâmın ki ednâ iltifât-ı huddâm südde-i sidre-makâmla kâmil ü tâm olur tertîb iderler. Ol sebebden mezîd-i bast-ı kelâmdan i‘râz u ihcâm oldı. Beyt:

Tu dest-gîr-i halk-ı Hudâ-yı der-în cihân

Bâdâ Hudâ-yı derd ü cihân dest-gìr-i tû     (Yalçınkaya 2017: 255-257)

Kaynakça


Kaynakça

Aksoy, Hasan (1976). Kınalızade Ali Çelebi, Hayatı, İlmi ve Edebi Şahsiyeti, Arapça Eserlerinin İstanbul Kütüphanelerinde Mevcut Yazma Nüshaları. Bitirme Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.

Oktay, Ayşe Sıdıka (hzl.)(1996). Kınalızade Ali Efendi ve Ahlâk-ı Alâî. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Yalçınkaya, Mehmet Akif (hzl.)(2017). Kınalızâde Ali Efendi Münşeat. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


YALÇINKAYA, MEHMET AKİF. "MÜNŞEÂT-I KINALI-ZÂDE (KINALI-ZÂDE ALİ ÇELEBİ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/munseat-i-kinali-zade-kinali-zade-ali-celebi. [Erişim Tarihi: 27 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
2 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
3 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
4 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
5 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
6 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
7 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
8 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
9 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
10 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle