Kanûnî Sultan Süleyman Dönemi’nin tanınmış ilim adamlarından, aynı zamanda “Sâlih” ve “Salâhî” mahlaslarıyla şiirler söyleyen Celâl-zâde Sâlih Çelebi’nin edebî bir üslupla kaleme aldığı resmî ve hususi mektuplardan oluşan eseri.

Sâlih Çelebi’nin Münşa’ât’ında bir arz-ı hâl, altı tehniye-name, iki muhabbet/meveddet-name, iki şefaat-name, üç cevab-name, bir firkat-name ve iki taziye-nameden ibaret olmak üzere on yedi mektup mevcuttur (Elçi 2019: 81).

Bu mektupların ilki Edirne’de müderrisken Sâlih Çelebi tarafından Kanûnî Sultan Süleyman’a (ö. 974/1566) sunulan bir arz-ı hâldir. Mektubun sonunda 38 beyitlik bir kaside bulunmaktadır. Bu kaside Sâlih Çelebi’nin Divan’ında da mevcuttur (Gündoğdu 1997: 115). Münşeat'ın ikinci mektubu ismi belirtilmeyen ve Rumeli’deki gazalarda başarılar kazanan bir paşaya, üçüncüsü yine ismi verilmeyen ve vezir-i azam olarak atanan vezirlerden birine, dördüncü mektup kâfirle yaptığı gazada muvaffak olan yine ismi zikredilmeyen bir başka vezire yazılmış tehniye-namelerdir. Beşinci mektup Tatar Hanı Saâdet Giray’a (ö. 944/1538) gönderilmiş bir muhabbet-name, altıncı mektup şehzadelerden birinin sancağa çıktığını bildiren mektubuna cevaben “Hâce Efendi” olarak anılan biri tarafından Sâlih Çelebi’ye yazdırılmış cevab-namedir. Münşeat'ın tertip edildiği tarihte vefat ettiği mektubun başındaki “merhûm ve magfûrun leh” ifadesinden anlaşılan bu kimsenin Celâl-zâde Sâlih Çelebi’ye hocalık yapan İbni Kemâl (ö. 940/1534) olması muhtemeldir. Yedinci mektup “merhûm Hâce Efendi”ye hastalıktan şifa bulması üzerine yazılmıştır. Bu kimsenin de İbni Kemâl olduğu düşünülebilir. Sekizinci mektup “Kadî-‘askerlerden birine mu’îdimüz Sâlih Çelebi içün gönderdiğimüz şefâ’at-nâme sûretidür.” başlığını taşımaktadır. Uzun süre değişik medreselerde müderrislik yapan Celâl-zâde Sâlih Çelebi’nin eğer kendisiyle aynı adı taşıyan bir muidi yoksa bu mektubun Çelebi’nin hocaları olan İbni Kemâl ve padişah hocası Hayreddin Efendi tarafından Celâl-zâde Sâlih’e tavassut için yazıldığı söylenebilir. Dokuzuncu mektup “kudemâ-yı ehibbâdan” birine cevap mahiyetinde, onuncu mektup Sâlih Çelebi Edirne’de Sultan Bayezid Medresesinde müderrisken bir dostu tarafından gönderilen ve kendisi hakkında kötü sözler söyleyen insanlardan şikâyet eden mektubuna cevaben kaleme alınmıştır. On birinci mektup Sâlih Çelebi tarafından Halep’te kadı olarak bulunduğu esnada kardeşi Atayî Bey'e gönderilmiş bir firkat-namedir. On ikinci mektup reis-i küttâb olan bir dostu kutlamak maksadıyla, on üçüncü mektup ehibbadan birinin mektubuna cevap sadedinde, on dördüncü mektup Tatar Hanı’nın kadıaskeri olması üzerine Tatar danişmendi Taceddîn Bey’e gönderilen mevedded-namedir. On beşinci mektup kardeşi vefat eden bir dosta, on altıncı mektup “İbrahim” isimli bir çocuğu küçük yaşta ölen bir başka dosta taziye maksadıyla yazılmıştır. Münşe’ât'ın on yedinci ve son mektubu Sâlih Çelebi tarafından “oğlum” şeklinde anılan “Hurrem” isimli birine görev verilmesi ricasıyla devlet büyüklerinden birine gönderilen şefaatnamedir. Mevcut bilgiler Celâl-zâde’nin bu isimde bir oğlu olduğunu teyit etmemektedir. Kaynakların bildirdiğine göre Çelebi ilim tahsiline mâni olur endişesiyle ancak altmış yaşında Halep kadısı olmazdan evvel annesi tarafından hediye edilen bir cariye ile evlenmiş ve bu evlilikten küçük yaşta ölen “İshak” isimli bir oğlu dünyayı gelmiştir (Kütük, 1995: 18). O bakımdan mektupta geçen “Hurrem”in Sâlih Çelebi’nin evladı yerine koyduğu bir yakîni veya öğrencisi olduğu düşünülebilir.

Sâlih Çelebi’nin Münşe'ât'ında kullandığı dil mektubun muhatap ve mahiyetine göre bir takım farklılıklar gösterse de genel olarak münşiyâne bir eda ile yazılmıştır. Mektuplarda yer yer manzum parçalara da yer verilmiş, ayet ve hadislerden iktibaslar yapılmıştır.

Eserin biri müellif nüshası olmak üzere iki nüshası bilinmektedir. Münşe'ât Fatih Elçi tarafından müellif nüshası esas alınmak ve diğer nüshayla karşılaştırılmak, inceleme ve dil içi çevirisi yapılıp tıpkıbasımı eklenmek suretiyle Süleyman Çaldak'ın editörlüğünde 2019 yılında Ankara’da yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. "Sâlih Çelebi, Celâl-zâde". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Sâlih-celebi-celalzade