MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î)
sözlük ve dil bilgisi kitabı
Ahmed-i Dâ’î (d. ? - ö. 824/1421'ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ahmed-i Dâ’î'nin yazdığı Farsça-Türkçe mensur sözlük ve dil bilgisi kitabı. Müellifin Türklere Farsça öğretmek amacıyla kaleme aldığı Müfredât, Türkçe kelime ve terim açısından zengin bir söz varlığına sahiptir. Eser "Esmâ, Ef’âl, Tasarrufât, Hurûf" olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, Farsça isimlerin Türkçe karşılıklarını veren konu tasnifli bir sözlüktür. İkinci bölüm, Farsça fiillerin Türkçe karşılıklarını veren alfabetik bir sözlüktür. İlk iki bölümde Farsça kelimelerin Türkçe karşılıkları satır altlarında verilmiştir. Üçüncü bölümde, Farsçanın şekil bilgisi, dördüncü bölümde ise Farsça edatlar ele alınmıştır. 

Eğitime yeni başlayan çocuklarla Farsçayı yeni öğrenmeye başlayanlar için bu sözlüğü hazırlamaya karar verdiğini belirten Dâ’î, eserin sonunda ise şunları kaydeder: “Mübtedî kişilere bu kadar kifâyet ider. Eger artuk ıtlak isterlerse fusahâ ve bülegâ sözlerine ve devâvîn-i şu'arâya mutâla'a kılsunlar tâ kim istikmâl hâsıl ola.” (Çetin 2008: 123). Müfredât’ın, şimdiye kadar biri İstanbul’da Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, 187 numarada; diğeri ise Bibliothèque Nationale de France, Supp. Turc 295 numarada kayıtlı olmak üzere iki nüshası bilinmektedir.

Abdülbaki Çetin, Ahmed-i Dâ’î'nin pek bilinmeyen bu eserini önce bir makale ile ilim âlemine tanıtmış (2006), daha sonra da kitap olarak yayımlamıştır (2008).

Müellifin biyografisi için bk. “Ahmed-i Dâ'î”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai 

Eserden Örnekler


Müfredât'tan

El-Hurûfu’s-Sünâʿî

bâ: bâ-Zeyd: Zeyd’le.

tâ: Reftem tâ be-Mekke yâni vardum Mekke’ye degin.

râ: Me-râ: Baña. ﻨﺎ (=nâ) : Nâ-merd: erliksüz.

hâ: Cemʿ içündür.

yâ: Şekk içündür.

ber: Ber-kâğız nüviştem yâni kâğıt üzerine yazdum.

ter: Tafzîl içündür: Bih: Eyü, bih-ter: Eyürek.

der: Zarf içündür: ʿIşk der-cân ve bâde der-câm-est yâni ʿışk cândadur, süci sagrakda.

mer: Taʿdiye içündür: Mer turâ goftem yâni saña didüm.

her: Taʿmîm içündür: Her çi konî be-hod konî yâni her ne kim iderseñ kendüzüñe idersin.

ez: İbtidâ içün gelür: Ez-Mısr âmedem yâni Mısır’dan geldüm.

Digerleri: cüz, ân, în, ne, iy, bî, mî, nî, vey, hey (Çetin 2006: 122-123)

Kaynakça


Canım, Rıdvan (2020). “Ahmed-i Dâî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-dai [Erişim tarihi: 11.01.2022]

Çetin, Abdülbaki (2006). “Ahmed-i Dâî’nin Farsça Öğretmek Amacıyla Yazdığı Bir Eser: Müfredât”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (20): 113-128.

Çetin, Abdülbaki (hzl.) (2008). Ahmed-i Dâî, Müfredât. Erzurum: Fenomen Yay.

Atıf Bilgileri


ŞEYLAN, Ali. "MÜFREDÂT (AHMED-İ DÂ’Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mufredat-ahmed-i-da-i. [Erişim Tarihi: 13 Haziran 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I TÜRKÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
2 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
3 ÇENG-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Gönül Alpay Tekin
Görüntüle
4 VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN-I ÂDİL BE-PUSEREŞ HÜRMÜZ-İ TÂCDÂR / VASİYYET-İ NÛŞİREVÂN (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Emine Yeniterzi
Görüntüle
5 UKÛDÜ’L-CEVÂHİR (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ’î Araş. Gör. Uğur Altundaş
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (AHMED-İ DÂ'Î) Ahmed-i Dâ'î Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 ENFESÜ'L-CEVÂHİR / TERCÜME-İ TEFSÎR-İ EBU’L-LEYS SEMERKANDÎ (EBU’L-FAZL MÛSÂ BİN HÂCI HÜSEYN EL-İZNİKÎ) Ebu’l-Fazl Mûsâ bin Hâcı Hüseyn el-İznikî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 TERCÜME-İ KİTÂBÜ’T-TA’BÎR-NÂME (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 VESÎLETÜ’L-MÜLÛK Lİ-EHLİ’S-SÜLÛK VE TEFSÎRÜ’L-KUR’ÂN / VESÎLETÜ’L-MÜLÛK (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
10 MİFTÂHÜ’L-CENNE(T) (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
11 TERCÜME-İ TEZKİRETÜ’L-EVLİYÂ (AHMED-İ DÂ’Î ?) Ahmed-i Dâ’î Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
12 TERCÜME-İ EŞKÂL-İ NÂSIR-I TÛSÎ / TERCÜME-İ SÎ FASL Fİ’T-TAKVÎM (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
13 TERCÜME-İ TIBB-I NEBEVÎ / EŞ-ŞİFÂ FÎ-EHÂDÎSİ’L-MUSTAFÂ (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Dr. Öğr. Üyesi Ali ŞEYLAN
Görüntüle
14 TERESSÜL (AHMED-İ DÂ’Î) Ahmed-i Dâ’î Doç. Dr. Hasan Gültekin
Görüntüle
15 DÂSTÂN-I MANSÛR, MANSÛR-NÂME (AHMEDÎ) Ahmedî, Ahmedî-i Tebrîzî, Tebrîzli Ahmedî Prof. Dr. Orhan Kemal Tavukçu
Görüntüle
16 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
17 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
18 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
19 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
20 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
21 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
22 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
23 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
24 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
25 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle