Ahmet Midhat Efendi’nin Newyork Herald gazetesinde yayımlanan yazısına cevap amaçlı Mizancı Murad tarafından yazılmış risale. 1314/1896 yılında Paris’te yayımlanan 29 sayfalık risalede Mizancı Murad, II. Abdülhamid dönemi ve siyasetini methetmek için yazdığı makaleyi ele alarak Ahmet Midhat Efendi’yi tenkit eder. Ahmet Midhat’ın sözde müdafaa olacak olan bu makalesinin tecavüze dönüşmüş olduğunu öne süren Mizancı Murad, onun “edîb ve müverrih” kimliği ile birlikte Abdülhamid siyasetini de eleştirir ve bu esnada dönemin siyasî ve sosyal tablosu çizilir.

Ahmet Midhat’ın makalesine göre düzenlenip dokuz bölüme ayrılarak tahlil edilen risalenin “İstiklâl ve İstibdâd” başlıklı ilk kısmında, Şark’ta bu iki kavramın aynı anlamlara geldiği hususu ele alınır. Yazar, saltanat-ı seniyyenin şeriat temeli üzerine kurulu olduğunu hatırlatarak usûl-i şer’iyyenin istibdâdı yasakladığını, istiklâlden ise Abdülhamid’in tamamen mahrum olduğunu dile getirir.

“Sultan Hamîd’in Altınları ve Hazine-i Celîle” başlığında Abdülhamid’in çok para sarf etse de hazineden değil kendi parasından harcadığı iddia edilir. Mizancı Murad bunun doğru olmadığını, padişahın tahsisatının tamamının halka ait olduğunu emlâk-ı seniyye yolsuzlukları üzerinden açıklar.

“Hafî Polis” başlığında her devletin hafî polislere müracaat ettiğini söyleyen Ahmet Midhat’a Mizancı Murad, hafî polis ile hafiyeliğin aynı görevler olmadığını, hafî polis devletin selameti için çalışırken hafiyelerin devletin selametinin zararına olarak yalnızca Abdülhamid’e yaranmak amaçlı hizmet ettiğini ifade eder.

“Tevkifler, İşkenceler ve Sâire” başlığında tevkifât ve işkencelerin olmadığını iddia eden Ahmet Midhat’a Beşiktaş Karakolhâneleri, Marmara deniz hamamları üzerinden geniş bir örnekle cevap verilmiştir.

“Namuskârâne İnzivâ” başlığında Said, Kâmil ve Muhtar Paşa’lara olan hücuma Mizancı Murad, Said ve Kâmil Paşa’nın Abdülhamid’in sadâretinde bulunmalarına rağmen bilmeden alet oldukları devlet sırlarını öğrenince hatalarını tamire çalıştıklarını söyler.

“Büyük Muhibb-i Vatanlar İhtifâ Ediyorlar” başlığında Mizancı Murad, bu kısmın mutlaka sarayın sansürüne uğramış olduğunu, bu sebeple anlaşılmadığını ifade eder.

“Mektebler” başlığında mekteplerde değişen programlardan birinde Murad Bey’in tarih dersinin kaldırıldığını, fakat yerine Hayrullah Efendi Tarihi’nin getirildiğini söyleyen Ahmet Midhat’a Mizancı Murad, getirilen tarihin Hayrullah Efendi Tarihi olmaması gerektiğini, çünkü onun tarihinde Batı inkılâplarının bulunmadığını, hatta inkılâp kelimesinin bile olmadığını açıklar.

“Sansür” başlığında sansürün matbuatta gerekli olduğunu ve gençlerin tapınmaya kalkıştığı yazarları da engellediğini söyleyen Ahmet Midhat, buna örnek olarak Emile Zola’yı gösterince Mizancı Murad ona Yeryüzünde Bir Melek ve Henüz On Yedi Yaşında adlı eserlerini hatırlatarak karşılık verir.

Son olarak “Saray’ın Müdâhaleleri” başlığında ise halkın sarayın müdahalelerinden memnun olduğu ve bırakacağı âsâr-ı Hamîdiyye’nin tarih tarafından yazılacağını öne süren Ahmet Midhat’ın müdafaa sayılacak yerde Abdülhamid’e tecavüzde bulunduğu vurgulanır. Çünkü Abdülhamid’in bırakacağı nâm, Neron’lardan Keykâvus’lardan, Hülâgû’lardan pek farklı olmayacaktır.

Yazarın biyografisi için bk. "Mizancı Murad". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/murat-mizanci