MİZANÜ'L'HAKAİK Fİ KEŞFİ'D-DEKAİK (CEMÂLÎ BABA)
tasavvufi risale
Cemâlî Baba, Hasan Cemâlî Baba (d. 1252/1836/7 - ö. 1342/1915)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Tekirdağlı Kürt Hasanzade Hasan Hüsnî Cemâlî Baba tarafından kaleme alınan tasavvufi risale. Eser, 1 Mart 1967 tarihinde Babagân Bektaşi dedebabası Bedri Noyan tarafından istinsah edilmiştir (Hasan Cemâlî Baba, 2014: 159). Arap alfabesiyle ve Osmanlı Türkçesiyle kaleme alınan eser, nesir haldedir. Ancak metin içinde kısa nazımlara da yer verilmiştir.

Mîzânü’l-Hakâik fî Keşfi’d-Dekâik adlı risale besmele, hamd ve salâvatla başlar. Kısa bir girişle devam eder. Hasan Cemâlî Baba “… iman ehli dostlara bir yadigâr olarak bırakmak üzere yazmaya cesaret ettim” (Hasan Cemâlî Baba, 2014: 47) diyerek eseri yazma sebebini açıklar. Yazar, eseri Bektaşilik'teki Dört Kapı müfredatına bağlı olarak dört ana başlığa (Şeriat, Tarikat, Marifet, Hakikat) ayırır. Her başlık da üçer ara başlıktan oluşur. Böylece ara başlıklar on ikiye ulaşır.

Hasan Cemâlî Baba eserde şeriat, tarikat, marifet ve hakikati yani Dört Kapıyı birbirini takip eden süreçler olarak görür. Ele aldığı her kapı hakkında önemli bulduğu temel bilgileri aktarır. Yol taliplerinin hedefe ulaşmaları noktasında önemli uyarılarda bulunur. Şeytanın ve nefsin tuzaklarına karşı onları uyarır. Eseri Kur’an-ı Kerim ayetleri ve Hz. Muhammed’in hadisleriyle temellendirir. Ayetleri ve hadisleri irfanî bir dille şerh eder.

Eserde tarihi süreçte yaşayan kimi tanınmış kişilerin adları da sıkça yer alır. Hacı Bektaş Veli başta olmak üzere Cüneyd-i Bağdadi, Pir Sultan Abdal, Bayezid-i Bistamî, Abdülkerim Kuşeyrî, Muhyiddin b. Arabî, Nakşî Akkirmanî, Pir Balım Sultan, Seyyid Ali Sultan gibi arifler zikredilir. Eserde ayrıca Caferi mezhebine bağlılığın önemi vurgulanır.

Hasan Cemâlî Baba’nın Mîzânü’l-Hakâik fî Keşfi’d-Dekâik adlı risalenin transliterasyonu ve günümüz Türkçesine aktarılmış metni, Kahraman Özkök tarafından neşredilmiştir ( Hasan Cemâlî Baba, 2014: 47-66, 137-160).

Müellifin biyografisi için bk. "Cemâlî Baba". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cemali-baba

Eserden Örnekler


"İmdi ey cân-ı men, cân kulağı ile bu ahvâli dinle. Sen bir kimseye makâm-ı şerî'atde kendiliğinden bin yıl ibadet etse kemâl bulmayup, tarîkat, ma'rifet, hakîkat sırlarından mahrûm kalup, nefsini ve Rabbini bilmez, tâ bir Tarîkat-i Aliyye'ye intiâb etmedikce. Zîrâ bey'atden maksad nice esrâr-ı ilâhî vardur ki ba'zısı makâm-ı tarîkatde zikrullâhın nûruyla bilinüp ve ba'zısı makâm-ı ma'rifetde ilhâmla ve keşfle bilünür. Ve ba'zısı makâm-ı hakîkatde hâl ile ve sır ile tecliye-i rûh ve tesfiye-i kalb ve tezkiye-i nefs ile bilünür. İmdi tecellî andan ibâretdür ki, nefsin bi'l-külliye tabîatı ve benliği kalmayup, rûh nefsden tecliye bulup evvelki sultanlığı hâline rücû' eder dimekdür. Pes. Bu takdîrce makâm-ı şerî'atde olan kimsenin nefsi, nefs-i emmâredür ve aklı, akl-ı me'âşdur" (Hasan Cemâlî Baba, 2014: 138-139).

Kaynakça


Hasan Cemali Baba. (2014). Bektaşi Risaleleri. Haz. Kahraman Özkök. İstanbul: Revak Yayınları.

Atıf Bilgileri


Özdemir, Özlem. "MİZANÜ'L'HAKAİK Fİ KEŞFİ'D-DEKAİK (CEMÂLÎ BABA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mizanu-l-hakaik-fi-kesfi-d-dekaik-cemali-baba. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
2 NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
3 KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı
Görüntüle
4 MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
5 RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
6 SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
7 ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
8 TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
9 DÎVÂN (SERMEST) Abdullah Sermest, Kilisli Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
10 ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle