Muallim Nâcî’nin Sultan II. Abdülhamîd’e şükranlarının bir ifadesi olarak yazdığı övgü şiiri. Şair, “Gâzî Ertuğrul Bey” isimli şiiri beğenilerek 27 Şaban 1308/1891 tarihinde Târih-nüvîs-i Selâtîn-i Âl-i Osman unvanıyla taltif edildiğinde minnetini arz etmek üzere bu şiiri kaleme alır. Vazife gereği Osmanlı sultanlarını kapsayan bir padişahlar tarihi oluşturmayı planlar fakat buna ömrü vefa etmez. Bazı kaynaklarda ilgili bölümlerden birkaçının tamamlandığı bilgisi verilse de bunlar henüz ele geçmemiştir.

90 beyitten oluşan şiir, mesnevî nazım şekliyle ve arûzun “Şehnâme vezni” olarak da bilinen "fe’ûlün fe’ûlün fe’ûlün fe’ûl" kalıbıyla yazılmıştır. Şair, geleneğe uyarak eserine tevhid (ilk 12 beyit) ve na’t (13-36. beyitler) ile başlamıştır. Devamı ise Padişah’a methiye olup 85-90. beyitler dua için ayrılmıştır. Şiirde evvelâ Allâh’ın yüceliği, İslâm diniyle şereflendirilmenin övüncü ve “kalb-i selîm”in değeri ifade edilir. Ardından âleme nur olan Hazret-i Muhammed’in yüce vasıfları ve kurtuluşa ermenin ancak O’nun kutlu yolunu takiple mümkün olduğu hatırlatılır. Daha sonra Sultan Abdülhamîd, üstün yönleriyle halk için ilham kaynağı ve yol açıcı bir önder olarak methedilir. “Vekîl-i resûl” ve “sultan-ı dîn” gibi ifadelerle hilâfet makamı öne çıkarılır. Burada dikkat çekici olan; vazife, sadâkat, Osmanlılık, uyanış, hizmet, meslek, maârif, gençlik, gayret, yol, rehber, aydınlık, terakkî gibi mükerrer vurgularla toplumda görev bilincinin inşasına katkı sunma arzusudur. Nitekim yeni mekteplerin açılması, eğitim ve öğretimin yaygınlaştırılması gibi kültürel hamlelere de değinilir. Şairin bu yaklaşımı, devrin sosyopolitik söylem ve ideallerinin eserde fikrî zemini belirlediğini göstermektedir. Ayrıca bahşedilen vazife vesilesiyle tarih şuurunun ehemmiyeti dile getirilmiş; Sultan’ın hâkimiyetini daim kılması, onun emellerini gerçekleştirmesi için Allâh’a yalvarış ile şiir sonlandırılmıştır. Şiirin bilhassa ilk iki kısmında âyet ve hadîslerden birçok iktibas vardır.

Söz konusu şiir, İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi’nde T.4127b numarasıyla kayıtlı el yazması cilt içerisinde; Târih-i Selâtîn-i Âl-i Osman başlığı altında yer almaktadır ve tasarlanan esere bir giriş yahut hazırlık görünümündedir. Şairin vefatı sonrasında matbu harflerle ve Mir’ât-ı Bedâyi’ adıyla müstakil bir kitapçık hâlinde (1313/1895-1896) neşredildiğinden olsa gerek uzun süre bağımsız bir eser gibi değerlendirilmiştir. Muallim Nâcî ile alâkalı üç ayrı çalışmada (Kahraman 1992 ; Hayber-Özbay 1997 ; Özgül 2016) şiirin yeni harflere aktarıldığı görülmektedir. Bu şiir ile “Gâzî Ertuğrul Bey” şiiri arasındaki bağı ve şairin yazma nüshaya iki manzumeyi birlikte kaydettiğini hatırlatan Özgül, ilgili manzum parçaları esas başlık (Târih-i Selâtîn-i Âl-i Osman) altında toplamıştır. Yazmada yer alan ve yine Sultan Abdülhamîd’e övgü içeren 10 beyitlik kıt’a-i kebîreyi de şiirin ardına eklemiş; böylece metin, bütünlüğe kavuşturulmuştur.

El yazması nüsha ile eski harfli matbu nüsha arasında birtakım küçük farklar olduğu görülmektedir. Yazmadaki 31. beyit, matbu metinde 28. sıraya; 65. beyit ise 63. sıraya taşınmıştır. Kelime tercihlerindeki birkaç değişiklikten başka şairin iktibaslara ilişkin notlarından bazısının matbu metinde yer almayışı da aradaki farklara eklenebilir.

Şairin biyografisi için bk. “Muallim Naci”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/muallim-naci