Yarangümeli (Tavas) olduğu için buraya nispetle Yarangümevî, uzun süre Edirne müftülüğü yaptığı için de Edirnevî olarak tanınan Muhammed Fevzî Efendi’nin, Bûsîrî’nin (ö. 696?/1297?) Kasîde-i Bürde’sine yaptığı tahmis ve şerh. Tam adı Miftâhu’n-Necât fî Teslîsi’l-Lugât ve Tahmîsü’l-Kasîdeti’l-Bürdeti li-Medhi Seyyidi’s-Sâdât olan eserin mensur mukaddimesinde Muhammed Fevzî, Bûsîrî’nin yakalandığı maddi hastalık gibi kendisinin de manevi bir hastalığa tutulduğunu, Hz. Peygamber’in şefaatine nail olabilmek için Kasîde-i Bürde’yi üç dilde tahmis ve muhtasar olarak Türkçe şerh ettiğini belirtmektedir. Fevzî, mukaddimede ayrıca Kasîde-i Bürde’nin yazılışından ve özelliklerinden bahsetmekte, bahr-i basitin kaynak şiire güzellik kattığını ancak Türkçe ve Farsça için pek makbul olmadığını dile getirmekte dolayısıyla şairlerin tahmislerini bahr-i basite yakın olduğundan genelde bahr-i müctes ile yaptıklarını söylemektedir. Müellif, bu ifadelere rağmen Arapça, Farsça ve Türkçe olmak üzere tahmislerinin tamamında kaynak metinle aynı vezni kullanmıştır.

Fevzî, telif bir eser vücuda getirmek yerine böyle bir yapıt kaleme almayı tercih etme sebebini şöyle açıklamaktadır: “Eğer Hz. Peygamber’in övgüsünde müstakil bir eser yazsaydım belki de yapmış olduğum kötü ameller yüzünden kabul edilmeye değer bulunmayacak ve gayretim boşa gidecekti. Bu yüzden Hz. Peygamber’in hoşlandığı, pek çok evliya ve din büyüğünün takdirle karşıladığı Kasîde-i Bürde gibi bir şiiri Arapça, Farsça ve Türkçe olarak tahmis etmeye karar verdim. Temennim şudur ki bu kasidenin yüceliği hürmetine hata ve kusurlarım mazur görülür ve bu sayede şefaate mazhar olurum.” Şairin eserine Miftâhu’n-Necât (kurtuluşun anahtarı) adını vermesi de bu sebeple olmalıdır.

Miftâhu’n-Necât, Kasîde-i Bürde’nin 130 beytine yazılmış ayrı ayrı Türkçe, Arapça, Farsça tahmis ve her beytin muhtasar biçimde şerhinden oluşmaktadır. Türkçe şerh, kaynak beyitte geçen izaha muhtaç sözcüklerin kısa açıklaması ile söz konusu beytin genel anlamının nesir hâlinde ifadesinden ibarettir. Her beytin özellikle kafiye oluşturan son kelimesi açıklanmış, bu yüzden tüm beyitlerin şerhi “Âhir-i beytde olan…” ifadesiyle başlatılmıştır. Tahmisler hem kaynak şiirin manasını içermekte hem de şairin duygularını serbest bir şekilde ifade etmesine olanak sağlamaktadır. Eserin bazı sayfalarında tahmislerle ilgili birtakım açıklamalar, sonunda ise Edirne ulemasından Şerif Efendi’nin bir takrizi yer almaktadır. 1273/1856 yılında kaleme alınan Miftâhu’n-Necât, 1284/1867’de el-Hâc Muharrem Efendi Matbaasında basılmıştır. 

Muhammed Fevzî’nin Miftâhu’n-Necât adlı eseri, Muhammet Kuzubaş (2007) tarafından sadece Türkçe tahmis ve şerh üzerinden yapılan bir çalışma ile yayımlanmıştır.

Şairin biyografisi için bk. “Fevzî, Mehmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fevzi-mehmed-mdbir