- Yazar Biyografisi (TEİS)
Muslihüddin Vahyî - Madde Yazarı: Dr. Ömer UYAN
- Eser Yazılış Tarihi:1014/1605-06
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:12/09/2022
Mİ'RÂCÜ'L-BEYÂN (MUSLİHİDDÎN VAHYÎ)
tasavvufî mesnevîMuslihüddin Vahyî (d.?/? - ö.?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Muslihiddîn Vahyî’nin miraç kavramını tasavvufi açıdan yorumlayan mesnevîsi. Şairin bilinen tek eseri olan ve 414 beyitten oluşan Mi’râcü’l-Beyân, mesnevî nazım şekliyle ve aruzun remel bahrinin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Telif tarihi olan hicrî 1014 yılına, mesnevinin son beytinde “gâ’ib” kelimesiyle tarih düşürülmüştür. Yazma nüshaları bulunmayan eser, 1327/1909’da Kastamonu’da basılmıştır (Muslihiddîn Vahyî 2002: 9, 11, 22, 157).
Mi’râcü’l-Beyân, diğer mi'râc-nâme/mi'râciyye türü eserler gibi Hz. Peygamber’in miraç hadisesini anlatmaz. Eserin adında geçen miraç, tasavvuf yoluna giren müridin seyr ü sülûk yolculuğunu ve sufilerin manevi yükselişini anlatan bir metafor olarak kullanılmıştır. Bu özelliği ile Mi’râcü’l-Beyân, türünün diğer birçok örneğinden farklı bir yerde konumlanmakta olup tasavvufi nasihat-nâme özellikleri de taşımakta ve seyr ü sülûku anlatan tasavvufi mi'râc-nâmeler sınıfına girmektedir. Şair, bizzat Pîr Şa'bân-ı Velî’den feyz aldığını belirtmektedir, bu bakımdan mesnevinin Halvetî/Şabanî yolunun esaslarına göre yazıldığı söylenebilir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 9, 22). Nitekim eserdeki alt başlıklardan birinin adı “Fî-beyâni sülûki’l-Halvetiyye ve ta’rîfuhâ” şeklindedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 126).
Evliyanın sırlarını yazmak için Allah’a dua ettiğini belirten şair bu mesneviyi; vahdet sırlarının remizlerini açıklamak, sülûk yolculuğunun ve kalbin hâllerini açıklamak, “Nefsini bilen Rabbini bilir” sözünün sırrını ayrıntılı bir şekilde yazmak, bunları yaparken ledün ve enfüs ilminden de haber vererek faydalı ve muhtasar bir eser hazırlayarak Hak ehline hediye etmek amacıyla yazdığını belirtir. Şair, eserine Mi’râcü’l-Beyân ismini ariflerin verdiğini belirtmektedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 23-25).
Bazı arkaik ek ve kelimelerin de kullanıldığı eserde 21 tane alt başlık olup bunların hepsi Arapçadır. Ayet ve hadis iktibasları da önemli bir yer tutmaktadır. Biri Mevlânâ’ya, biri Feridüddîn Attâr’a ve bir diğeri muhtemelen şairin kendisine ait olmak üzere 3 tane de Farsça beyit bulunmaktadır. Şairin, Arapçaya ve Farsça yazılan klasik tasavvufî-edebî eserlere belli ölçüde vâkıf olduğunu gösteren bu gibi verilerin yanında kimi beyitlerde kafiye ihmalleri ve ifade kusurları (za’f-ı telif) dikkat çekmektedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 34-37).
Mi'râcü'l-Beyân, Mustafa Tatcı ve Cemal Kurnaz tarafından latin harferine aktarılmış ve diliçi çevisi yapılarak bir incelemeyle birlikte neşredilmiştir (Muslihiddîn Vahyî 2002) .
Eserden Örnekler
Fî-Beyâni Merâtibi’l-Evliyâ ale’l-Meşâribi’l-Fakriyye
Dinle erbâb-ı sülûkun hâlini
Kim beyân ide sana ahvâlini
Yazayum deryâya nisbet katresin
Alayum hurşîde nisbet zerresin
O tarîk-i Hakk’a sâlikler dahî
Bir iki nev’ oldı anlar ahî
Kimi sâlik kimisi meczûb olur
Nûr-ı zâtından bular mahcûb olur
Oldı bunlar mazhar-ı ism ü sıfât
Münkeşif olmaz bulara nûr-ı zât
Ciddile gerçi velâyet buldılar
Lîk vâsıl olmadılar kaldılar
Bunlara ebrâr u ahyâr didiler
Vâsıl itmez kimseyi Hakk’a bular
Bunlara sâhib-tasarruf dinmedi
Ya’nî bunlar ehl-i himmet olmadı
Bulmadı bunlar şefâ’atde makâm
Kendisini kurtarurlar ey hümâm
Birine dirler avâm-ı evliyâ
Birine dirler havâss-ı evliyâ
Tâlib olan bunalrı bilmek gerek
Efdali kangısıdur bulmak gerek
Sâlik olan bu ikiden irmeye
Hem bulardan istifâza itmeye
Hem bu yoldan kimse hiç irmez Hakk’a
Bulmaya ol nûr-ı zât ile bekâ
Aslını ger ehl-i Hak’dan sorasın
Bu sözün ka’rına ol dem iresin (Muslihiddîn Vahyî 2002: 106-108)
Kaynakça
Muslihiddîn Vahyî (2002). Mi’râcü’l-Beyân (Mirâcın Tasavvufi Boyutu). (hzl. M. Tatcı ve C. Kurnaz). Ankara: Alperen Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
2 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
3 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
4 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
5 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
6 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
7 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
8 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
9 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
10 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |