Mİ'RÂCÜ'L-BEYÂN (MUSLİHİDDÎN VAHYÎ)
tasavvufî mesnevî
Muslihüddin Vahyî (d.?/? - ö.?/?)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Muslihiddîn Vahyî’nin miraç kavramını tasavvufi açıdan yorumlayan mesnevîsi. Şairin bilinen tek eseri olan ve 414 beyitten oluşan Mi’râcü’l-Beyân, mesnevî nazım şekliyle ve aruzun remel bahrinin “fâ’ilâtün fâ’ilâtün fâ’ilün” kalıbıyla yazılmıştır. Telif tarihi olan hicrî 1014 yılına, mesnevinin son beytinde “gâ’ib” kelimesiyle tarih düşürülmüştür. Yazma nüshaları bulunmayan eser, 1327/1909’da Kastamonu’da basılmıştır (Muslihiddîn Vahyî 2002: 9, 11, 22, 157).

Mi’râcü’l-Beyân, diğer mi'râc-nâme/mi'râciyye türü eserler gibi Hz. Peygamber’in miraç hadisesini anlatmaz. Eserin adında geçen miraç, tasavvuf yoluna giren müridin seyr ü sülûk yolculuğunu ve sufilerin manevi yükselişini anlatan bir metafor olarak kullanılmıştır. Bu özelliği ile Mi’râcü’l-Beyân, türünün diğer birçok örneğinden farklı bir yerde konumlanmakta olup tasavvufi nasihat-nâme özellikleri de taşımakta ve seyr ü sülûku anlatan tasavvufi mi'râc-nâmeler sınıfına girmektedir. Şair, bizzat Pîr Şa'bân-ı Velî’den feyz aldığını belirtmektedir, bu bakımdan mesnevinin Halvetî/Şabanî yolunun esaslarına göre yazıldığı söylenebilir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 9, 22). Nitekim eserdeki alt başlıklardan birinin adı “Fî-beyâni sülûki’l-Halvetiyye ve ta’rîfuhâ” şeklindedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 126).

Evliyanın sırlarını yazmak için Allah’a dua ettiğini belirten şair bu mesneviyi; vahdet sırlarının remizlerini açıklamak, sülûk yolculuğunun ve kalbin hâllerini açıklamak, “Nefsini bilen Rabbini bilir” sözünün sırrını ayrıntılı bir şekilde yazmak, bunları yaparken ledün ve enfüs ilminden de haber vererek faydalı ve muhtasar bir eser hazırlayarak Hak ehline hediye etmek amacıyla yazdığını belirtir. Şair, eserine Mi’râcü’l-Beyân ismini ariflerin verdiğini belirtmektedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 23-25).

Bazı arkaik ek ve kelimelerin de kullanıldığı eserde 21 tane alt başlık olup bunların hepsi Arapçadır. Ayet ve hadis iktibasları da önemli bir yer tutmaktadır. Biri Mevlânâ’ya, biri Feridüddîn Attâr’a ve bir diğeri muhtemelen şairin kendisine ait olmak üzere 3 tane de Farsça beyit bulunmaktadır. Şairin, Arapçaya ve Farsça yazılan klasik tasavvufî-edebî eserlere belli ölçüde vâkıf olduğunu gösteren bu gibi verilerin yanında kimi beyitlerde kafiye ihmalleri ve ifade kusurları (za’f-ı telif) dikkat çekmektedir (Muslihiddîn Vahyî 2002: 34-37).

Mi'râcü'l-Beyân, Mustafa Tatcı ve Cemal Kurnaz tarafından latin harferine aktarılmış ve diliçi çevisi yapılarak bir incelemeyle birlikte neşredilmiştir (Muslihiddîn Vahyî 2002) . 

Eserden Örnekler


Fî-Beyâni Merâtibi’l-Evliyâ ale’l-Meşâribi’l-Fakriyye

Dinle erbâb-ı sülûkun hâlini

Kim beyân ide sana ahvâlini


Yazayum deryâya nisbet katresin

Alayum hurşîde nisbet zerresin


O tarîk-i Hakk’a sâlikler dahî

Bir iki nev’ oldı anlar ahî


Kimi sâlik kimisi meczûb olur

Nûr-ı zâtından bular mahcûb olur


Oldı bunlar mazhar-ı ism ü sıfât

Münkeşif olmaz bulara nûr-ı zât


Ciddile gerçi velâyet buldılar

Lîk vâsıl olmadılar kaldılar


Bunlara ebrâr u ahyâr didiler

Vâsıl itmez kimseyi Hakk’a bular


Bunlara sâhib-tasarruf dinmedi

Ya’nî bunlar ehl-i himmet olmadı


Bulmadı bunlar şefâ’atde makâm

Kendisini kurtarurlar ey hümâm


Birine dirler avâm-ı evliyâ

Birine dirler havâss-ı evliyâ


Tâlib olan bunalrı bilmek gerek

Efdali kangısıdur bulmak gerek


Sâlik olan bu ikiden irmeye

Hem bulardan istifâza itmeye


Hem bu yoldan kimse hiç irmez Hakk’a

Bulmaya ol nûr-ı zât ile bekâ


Aslını ger ehl-i Hak’dan sorasın

Bu sözün ka’rına ol dem iresin (Muslihiddîn Vahyî 2002: 106-108)

Kaynakça


Muslihiddîn Vahyî (2002). Mi’râcü’l-Beyân (Mirâcın Tasavvufi Boyutu). (hzl. M. Tatcı ve C. Kurnaz). Ankara: Alperen Yay.

Atıf Bilgileri


UYAN, Ömer. "Mİ'RÂCÜ'L-BEYÂN (MUSLİHİDDÎN VAHYÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mi-racu-l-beyan-muslihiddin-vahyi. [Erişim Tarihi: 11 Mart 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) Mahmud Cemaleddin el-Hulvî Diğer Özlem Şamlı
Görüntüle
2 AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) Za'îfî, Muhammed Dr. Necmiye Özbek Arslan
Görüntüle
3 KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) Feyzî-i Kefevî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
4 ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) Iyânî, Cafer Iyânî Bey Prof. Dr. Osman Ünlü
Görüntüle
5 RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) Kefevî, Hüseyin ismail Aksoyak
Görüntüle
6 ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafa b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
7 HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) Mustafâ b. Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
8 HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) Mustafâ bin Bâlî Araş. Gör. Oğuzhan Et
Görüntüle
9 TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
10 KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) Şikârî Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür
Görüntüle