Mevlevî şeyhi Osman Dede’nin mesnevi nazım şekliyle aruzun remel bahrinin fâ‛ilâtün/fâ‛ilâtün/fâ‛ilün kalıbıyla yazdığı, Hz. Muhammed’in miraca çıkması mucizesini anlatan eser. Tevşihler hariç 102 beyit ihtiva etmektedir (Akar 1987:173).

Sefîne-i Evliyâ’da Hüseyin Vassaf’ın anlattığına göre Alaaddin Efendi, Abdullah Salahaddin-i Uşşakî, Nâyî Osman Dede ve Celvetî şeyhi Mustafa Haşim Efendi sohbet ederken Alaaddin Efendi mevlid gibi okunacak bir mi’râciye yazılmasını istediğini dile getirir ve Osman Dede'den yazmasını rica eder, o da kabul ederek bir hafta sonra yazıp heyet huzurunda okur (Osmânzâde Hüseyin Vassâf 2011/4: 72). Ekrem Karadeniz’in anlattığına göreyse Nâyî Osman Dede Doğancılar Nasûhî Dergahı'nda misafir olur. Mi’râciye'nin güftesi Nasûhî Dede tarafından gece kendisine ilham edilir. O da üç gece içinde çeşitli makamlarda altı bahir olacak şekilde eserini besteler. Mi’râciye Berat kandiline rastlayan ertesi gece dergahta okunur (Karadeniz 1983: 162). Bir rivayete göreyse Osman Dede'nin dostlarının isteği üzerine yazdığı eser, bestesi mevcut tek mi‛râciye olma özelliğini haizdir.

Metinde Allah’ın adı anıldıktan sonra Hz. Muhammed’in vasıf ve üstünlüklerine temas edilir, peygamberin mucizelerinden biri olan miraç hadisesinin Ümmühani evinde pazartesi gecesi vuku bulduğu anlatılır, Cebrail tarafından cennetten getirilen bir Burak’a binen peygamber Zemzem kuyusuna gider ve şakk-ı sadr hadisesi gerçekleşir, Mikail ve Cebrail’in eşliğinde Kudüs’e gelinir, peygamberlerin ruhları ile görüşülür, Hz. Muhammed şarap, süt ve su dolu kaselerden süt dolu olanını seçer, İsa, Yahya, Yusuf, İdris, Harun, Musa ve İbrahim peygamberleri görür, Sidre’ye ulaşır, Allah’la mükaleme eder ve beş vakit namaz farz kılınır. Sonunda Ümmühani evine geri döner, emirleri ümmetine tebliğ ettiğinde ilk kez Hz. Ebubekir imana gelir. Eser Fatiha ile başlayan metnin yine Fatiha’yla bitmesi yolundaki dua ile sona erer.

Mi‛râciye’nin 1. bahri Segâh, 2. bahri Müsteâr, 3. bahri Dügâh, 4. bahri Nevâ, 5. bahri Sabâ, 6. bahri Hüseynî, 7. bahri Nişabur makamlarında yazılmıştır (Parmaksız 2018: 398-404). Eserin Nevâ bahrini Sultan Mahmud devrinde Hüdaî Dergâhı postnişini Büyük Ruşen Efendi'den sonra bilen kalmamıştır, notası da birkaç koleksiyonda bulunmaktadır (Ak 2009: 137), icrasında ilk hanede Nasûhî’ye ait Arapça bir nutk-ı şerîf ve ağır çenber usulü ile bestelenmiş bir tevşih vardır ve 10 beyitlik Nâyî’nin güftesi yer almaktadır. Diğer hanelerde ise yine tevşih ve nutk-ı şeriflerin yanında 2. hanede 6 beyit, 3. hanede 22 beyit, 4. hanede 15 beyit, 5. hanede 16 beyit, 6. hanede 26 beyit, 7. hanede ise 11 beyitlik Nâyî Osman Dede’nin güftesi bulunmaktadır (Parmaksız 2018: 398-404).

Eser ilk kez 1310/1892 tarihinde Sâdiye tarikati halifelerinden Şeyh Ali Galip tarafından Mi‛râcü’n-nebî Aleyhisselâm adıyla taş baskısı olarak yayımlanmıştır (Kutb-ı Nâyî Osman Dede tarihsiz, 17). Yeni yazı ile ilk yayımı ise Sadeddin Nüzhet Ergun tarafından yapılmıştır (1942: 308-318).

Şairin biyografisi için bk. "NÂYÎ, Nâyî Osman Dede". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nayi-nayi-osman-dede