Mİ'RÂC-NÂME (ŞEYYÂD HAMZA)
Hz. Muhammed'in miraca yükselişini anlatan manzume
Şeyyâd Hamza (d. ? - ö. 749/1348’dan sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şeyyâd Hamza'nın Hz. Muhammed'in miraca yükseliş hadisesini anlattığı mesnevi. Eserin Milli Kütüphanede A. 3772 numarada kayıtlı mecmuanın içinde bir nüshasının mevcut olduğunu belirten Metin Akar, Paris Milli Kütüphanesinde bulunan nüshada şairin ismi olmadığından kesin bir görüş bildiremediğini belirtmiştir (1987: 11, 12).

Mesnevi 545 beyit olup genel olarak aruzun "fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün" kalıbıyla yazılmışsa da içinde  "mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün"  ve "fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün" kalıplarının kullanıldığı yerler vardır. Eserde değişik nazım şekillerine yer verilmemiştir (Feşel Güzelışık 1996: 83).

Şeyyâd Hamza eserine bülbüle seslenerek başlar. Feleğin kimseye aman vermediğini bu sebeple insanın aklını toplaması gerektiğini, ölümün gelip insanı bulacağını ifade eder. Şair, İbn Abbâs'ın peygambere miraç hadisesinin nasıl gerçekleştiğini sorduğunu söyleyerek, bu mucizeyi Hz. Muhammed'in ağzından anlatır. Belirttiğine göre rebiülevvel ayının düşenbih gecesi peygamber yatsıyı sahabeyle kılıp Ümmühânî evine gelir, onun döşeğinde yatarken Cebrâîl'in kanadının sesini duyar. Kalkıp meleğe selam verir. Cebrâîl, ona Allah'ın o gece göklere ayak basmasını dilediği haberini getirir. Peygamber bunu duyunca sevinir, Ümmühânî'nin evinden çıkıp harem içine gider ve Burak'ın gelmiş olduğunu görür, üstüne biner. Bir an içinde Kudüs'e ulaşırlar. Peygamberlerin ruhları harem kapısında beklemektedir, Hz. Muhammed'in imamlığında namaz kılarlar. Daha sonra Cebrâîl Hz. Muhammed'i etrafından gelecek seslere iltifat etmemesi yolunda uyarır. Peygamber onu dinler, duyduğu seslerden sonra karşılarına süslü bir kadın çıkar, ona da iltifat etmez. Cebrâîl sağ ve soldan gelen seslerin tersâ ve Yahudi, görünen kadının ise dünya olduğunu açıklar. Sonrasında karşılarına güzel bir oğlan çıkar, Hz. Muhammed'le kucaklaşır. Cebrâîl onun İslam dini olduğunu söyler. Hz. Muhammed'e göğe ulaşan bir merdiven getirirler, peygamber onunla göğe çıkar. Burada güzel ve tatlı suları olan bir denize ulaşır, bu deniz yerlere rahmet yağmurları yağdırmaktadır. Sonra kapıcısı Hz. İsmâîl olan Râfi' adlı bir kapıya ulaşırlar. Burada Hz. Muhammed, Îsâ ve Yahyâ peygamberlerle selamlaşır. Üçüncü feleğe gelir, orada yetmiş bin başlı bir melek görür ve Yûsuf peygamberle, sonra selamlaşır. Meleklerle dolu bir denize gelen peygamber, Hz. İsmâîl ile karşılaşıp selamlaşır ve Hz. Âdem'in katına gelir. Bir çok melekle karşılaşır, İdrîs, Dâvûd ve Süleymân peygamberlerle selamlaşır. Yolculuk sırasında Azrâîl'in yanına gelirler, melek o kadar meşguldür ki ilk önce onları duymaz, ancak Cebrâîl çağırınca duyar. Sonra cehennemin bulunduğu yere gelirler, cehennem mâlikinin kilitleri açmasıyla içeriye girerler, burada cezalandırılan ruhlar vardır. Cebrâîl ve Hz. Muhammed yolculuğa devam ederler, Hz. Mûsâ'nın yanına gelirler. Yedinci kat gökte Hz. İbrâhîm ile sohbet ederler. Sidre'ye geldiklerinde Cebrâîl ve Burâk buradan öteye geçemez. Hz. Muhammed Refref'e biner, yetmiş bin hicâbı aşar. Allah'ın huzuruna ulaşınca aralarında doksan bin kelam ederler. Elli vakit namaz farz kılınır. Dönüşte Hz. Mûsâ'nın ümmetin bu kadar farzı eda edemeyeceğini söylemesi üzerine peygamber bir kaç kez daha Allah'ın huzuruna çıkıp namazın beş vakit farz kılınmasını sağlar. Akabinde Rıdvân'ın kapılarını açtığı sekiz cenneti dolaşan ve Sidre'ye geri dönen peygamber, yeniden Ümmühânî'nin evine geldiğinde yatağının soğumadığını söyler. İbn Abbâs, peygamberden dinlediği bu hadiseyi Ebû Cehl'in de bulunduğu bir ortamda anlatır. Ebû Cehl çeşitli tanıklara rağmen peygamberi cadılıkla suçlar. Şair, son beyitte kıssasını tamama erdirdiğini söyleyerek metni bitirir.

Şeyyâd Hamza'nın Mi'rac-name'si Eski Türkiye Türkçesi özelliklerini gösteren basit planlı bir mesnevi olup, metnin içinde zaman zaman aruz hatalarına tesadüf edilmektedir. Oldukça sade ve akıcı bir dille yazılmıştır. 

Mi'râc-nâme üzerine inceleme ve tenkitli metinden oluşan bir yüksek lisans tezi yapılmıştır (Feşel Güzelışık 1996).

Şairin biyografisi için bkz. "Şeyyâd Hamza". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/seyyad-hamza

Eserden Örnekler


Mi'râc-nâme'den

İbni Abbâs'dan kılındı rivâyet

Çünki geldi didi ol işbu âyet


Resûlu'llâh'a tefsîrini sordum

Nedür ma'nâsı tevîlini sordum


Resûlu'llâh didi yâ İbni Abbâs

İşit gönlün yüzünde komasun pas


Rebi'ü'l-evvel ayı kutlu ayda

Düşenbih gicesi devletlü ayda


Yatsuyı ashâb ile kıldum kodum

Vitri kim dünle turam kılam didüm


Gelüben Ümmühânî'nün evine

Karâr aldum anun ben döşeginde


Yaturken Cebrâ'îl âvâzı geldi

Kanadınun üni pervâzı geldi


Pes hemân turdum ana virdüm selâm

Hâs tahiyyâtlar dahı kıl[dum] kıyâm


Pes buyurdı kim dilerem didi hem

Kim bu gice göklere basgıl kadem


Müşerref ola tâ kim bu felekler

Yüzün görsün du'â kılsun melekler


Teferrüc eylegil bu bârı gâhî

Temâşâ eylegil bu bâr-gâhı


Acâ'ib mülkümüze hem nazar kıl

Bu gice arşa gel yirden sefer kıl (Feşel Güzelışık 1996: 32-33)

Kaynakça


Akar, Metin (1987). “Şeyyad Hamza Hakkında Yeni Bilgiler”. Marmara Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Türklük Araştırmaları Dergisi, (2): 1-14+resimler.

Feşel Güzelışık, Gülten (1996). Şeyyâd Hamza, Mi'râc-nâme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Tavukçu, Orhan Kemal (2009). “Klasik Edebiyatta Hamse Geleneği ve Şeyyâd Hamza”. Turkish Studies, 4 (7): 593-602.

Atıf Bilgileri


Çakır, Müjgân. "Mİ'RÂC-NÂME (ŞEYYÂD HAMZA)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mi-rac-name-seyyad-hamza. [Erişim Tarihi: 20 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 YÛSUF U ZELÎHA / DESTÂN-I YÛSUF ALEYHİSSELÂM VE HAZÂ AHSENİ’L-KASÂSİ’L-MÜBÂREK (ŞEYYÂD HAMZA) Şeyyâd Hamza Prof. Dr. Ayşe YILDIZ
Görüntüle
2 AHVÂL-İ KIYÂMET (ŞEYYÂD HAMZA) Şeyyâd Hamza Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
3 VEFÂT-I HAZRET-İ MUHAMMED ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYYÂD HAMZA) Şeyyâd Hamza Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
4 DÂSTÂN-I SULTÂN MAHMÛD (ŞEYYÂD HAMZA) Şeyyâd Hamza Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
5 DÂSİTÂN-I NEMRÛD ALEYHİ'L-LA'NE VE İBRÂHÎM ALEYHİ'S-SELÂM (ŞEYYÂD HAMZA) Şeyyâd Hamza Prof. Dr. Müjgân Çakır
Prof. Dr. Hanife KONCU
Görüntüle
6 CÂMASB-NÂME (ABDÎ) Abdî, Mûsâ Prof. Dr. Müjgân Çakır
Görüntüle
7 TERCÜME-İ KASÎDE-İ BÜRDE (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği
Görüntüle
8 RİSÂLE Fİ’L-MEBDE’İ VE’L-MA’ÂD (ABDURRAHÎM) Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân Öğretmen Ece Ceylan
Görüntüle
9 NEKÂVETÜ’L-EDVÂR (HÂCE ABDÜLAZÎZ) Abdülazîz, Abdülkâdir-zâde, Hâce Abdülazîz, Usta Abdülazîz Doç. Dr. Recep Uslu
Görüntüle
10 DÎVÂN (ADLÎ) Adlî, Sultân Bâyezîd-i Velî bin Fâtih Sultân Mehmed Prof. Dr. YAVUZ BAYRAM
Görüntüle
11 DÎVÂN-I TÜRKÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
12 DÎVÂN-I FÂRİSÎ (ADNÎ) Adnî, Mahmûd Paşa Dr. Öğr. Üyesi Hulusi Eren
Görüntüle
13 DÎVÂN (ÂFİTÂBÎ) Âfitâbî Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
14 DÎVÂN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
15 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (ÂHÎ) Âhî, Benli Hasan, Dilsiz Dânişmend Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle