Diyarbakırlı İbrahim Re’fet Efendi’nin (1834-1903) mevlid türündeki eseri. Eserin içinde hususi bir ad zikredilmemektedir. Ancak matbu nüshaların üçünün unvanında yazan Menkıbe-i Mevlid-i Fahrü'l-Enâm Tarz-ı Cedîd İsmiyle Oldu Be-nâm ve Köksal nüshasının sonundaki mensur mevlid duasında geçen “Mevlûd-ı Nebeviyye’yi tarz-ı cedîd üzre te’lîf buyuran…” ibaresinden anlaşıldığına göre eser, zamanında, çevresinde “Tarz-ı Cedîd” olarak tanınmıştır. Eserin tamamlanış tarihi mevlid metninde zikredilmese de Sultan Abdulaziz’in cülusunda ona sunulduğu bilindiğine göre muhtemelen Abdulaziz’in cülus tarihi olan 1861’de veya o tarihe çok yakın bir zamanda yazmış olmalıdır. Aruzun "fâilâtün fâilâtün fâilün" kalıbıyla yazılan Tarz-ı Cedîd hazırlanan tenkitli metne (Ekinci 2011) göre 249 beyitten ibarettir. Eserinin sebeb-i telif bölümünde şair, gece gündüz gönlünde Hz. Peygamber’i anma ve anlatmanın hayali olduğunu, bu niyetle eseri yazmak istediğini, böylelikle de peygamberler kafilesinin padişahının yaralı gönlüne deva olabileceğini, insanların da kendisini hayırla anmalarını ümit ettiğini anlatarak eseri yazma sebebini ifade eder.

Konu başlıkları dili bakımından nüshalara göre farklılık gösterir. Çoğunlukla Arapça, Farsça, Türkçe karışık, bazı nüshalarda hepsi Arapçadır. Eser tevhîd, sebeb-i telif (Bâis-i Nazm) ve naat bölümlerinden sonra Hz. Muhammed’in nurunun yaratılması ve intikali, Âmine hatunun hamile kalması, doğum öncesi olan olağan üstü olaylar, doğum ve doğum sonrası gerçekleşen olaylar ve mucizeler, risaletin gelmesi, miraç ve münacat bölümlerinden oluşur. Eserin dili özellikle olay anlatımlarında daha sade bir görünüm kazanırken tasvirlerde daha ağırlaşmakta, Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar bu bölümlerde yoğunlaşmaktadır. Eser başlığında bahsedildiği gibi söyleyiş olarak yeni tarz benimsenmekle birlikte vezin, muhteva, vasıta beyitleri gibi hususlarda bütünüyle Süleyman Çelebi Mevlidi’ni örnek alınmıştır. İki eser arasındaki asıl farklılık ifade tarzında ve “his”tedir. Süleyman Çelebi’nin tabiîliği ve lirizmini pek çok mevlid yazarı gibi Re’fet de yakalayamamıştır. Nazım tekniği bakımından kayda değer kusurları bulunmayan Re’fet’in eseri, söyleyiş bakımından diğer mevlidlerin pek çoğu gibi manzum ve muhtasar bir siyer kitabı olmaktan öteye geçip “şiiriyet” hududuna ulaşamamıştır. İbnülemin Mahmud Kemal’in eserde dair görüşleri oldukça menfidir. “Zaten Süleyman Efendi merhumun -asırlardan beri umûmun makbulü olan- eser-i mübareği varken bu vadide manzûme yazmak beyhude bir gayrettir (İnal 1988: 1401).” diyen İbnülemin’in eleştirisini aslında sadece bu mevlide değil Süleyman Çelebi’den sonra yazılan bütün mevlidlere yönelik olduğu da görülmektedir.

Eser ilki 1285/1869-70 yılında olmak üzere Arap harfleriyle dört kez basılmıştır. Bu sayı, kuşkusuz ki çok rağbet gördüğünün göstergesidir. Ekinci neşrinde gösterilen beş yazma nüshaya ilave olarak Rıfat Kütük Kütüphanesinde ve M. Fatih Köksal kütüphanelerinde de birer yazma nüsha mevcuttur. Eserin tarihi belli ilk baskısının baskının tarihi de 1285 (1869)’dir. Eser, M. Fatih Köksal tarafından kitapta bölüm (2011), Ramazan Ekinci tarafından makale (2011) hâlinde yayımlanmıştır.

Re’fet’in biyografisi için bk. “Re’fet, İbrâhîm Re’fet Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/refet-ibrahim-refet-efendi