Ârif mahlaslı şairin kaleme aldığı manzume. Mesnevinin ulaşılabilen tek nüshası Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, İbrahim Efendi Bölümü, 355/6 numarada kayıtlı Külliyât’ın 207a-208b sayfaları arasındadır. Başlığı ve telif tarihi yoktur. 39 beyitten oluşan metin, aruzun "mef‘ûlü mefâ‘îlü fe‘ûlün" kalıbıyla kaleme alınmıştır (Tunç 1996: I/77).

Şair; tasavvufî mevzuları ve dinî nasihatleri konu edindiği manzumenin ilk beyitlerinde âlemin Allah’ın nuruyla dolu olduğunu, Hakk’ın kâinata nur saçtığını, canı ve aklı bu nur ile muattar ve muanber kıldığını, tüm mevcudatın aşk kadehiyle sarhoş olduğunu, ancak tüm bunları fark edebilmek için gönül gözünün açık olması gerektiğini belirtmiştir. İlk 12 beyit giriş mahiyetindedir. Bu beyitlerde tecelli ve vahdet kavramlarından bahsetmiş, 11. beyitte katre ile deniz ve zerre ile güneş tezadına ve bunların arasındaki ilgiye yer vermiştir. Devamında okura Allah’ın âlemdeki tecellisini görebilmek için uykudan uyanma, gaflet şarabının sarhoşluğundan ayılma, hırs ateşine yanmama, aşırıya kaçmama, zulmettense aşk ateşine yanma ve gönlü şeytanın askerlerinden temizleme hususunda nasihat etmiştir. Günahkâr olanların öldükten sonra başlarına neler geleceğine, bunlardan pişman olacaklarına değinip, Allah’a yalvaracaklarını belirterek Allah’ın da onlara vereceği cevapları aktarmıştır. Beyitler arasında dört ayetten iktibas yapan Ârif, 34. beyitte mahlasını zikretmiş ve 35. beyitle birlikte muhataplarını olacaklardan haberdar ettiğini söylemiştir. Cahil ile arifi mukayese edip arif olmak gerektiğini vurgulayarak mesneviyi sonlandırmıştır (Tunç 1996: I/77, II/990-993).

Mesnevi üzerine içinde şairin diğer eserlerinin de yer aldığı  bir doktora (Tunç 1996) ve iki yüksek lisans tezi (Gülsoy 1993; Elveren 2001) hazırlanmıştır. Ayrıca Tunç bu manzumeyi de tanıttığı bir makale kaleme almıştır (2002). 

Şairin biyografisi için bk. “Ârif ”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/arif-mdbir