- Yazar Biyografisi (TEİS)
İlâhî, Abdullâh-ı İlâhî, Molla İlâhî - Madde Yazarı: Dr. Ömer UYAN
- Eser Yazılış Tarihi:1483
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Divan-Tekke Edebiyatı
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:03/11/2022
MESLEKÜ'T-TÂLİBÎN (ABDULLÂH-I İLÂHÎ)
tasavvufi eserİlâhî, Abdullâh-ı İlâhî, Molla İlâhî (d. ?/? - ö. 896/1491)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Molla İlâhî olarak da bilinen Abdullâh-ı İlâhî’nin tasavvufi ahlakla ilgili esaslar ve dinî-tasavvufi nasihatler içeren Türkçe eseri. Manzum-mensur karışık olarak ve genel itibarıyla sade bir dille kaleme alınan Meslekü’t-tâlibîn 888/1483 yılında Vardar’da yazılmıştır. Bazı yazma nüshlarda eserin ismi Meslekü’t-tâlibîn ve’l-âbidîn veya Meslekü’t-tâlibîn ve’l-vâsılîn olarak da geçmektedir. Yurt içinde birçok yazman nüshası bulunan eserin varak sayısı nüshalara göre değişmektedir. Müellif nüshası bulunmamaktadır. İlâhî, bazı dostlarının ve taliplerin Arapça ve Farsçayı iyi bilmediklerinden dolayı eserini Türkçe kaleme aldığını, bu eserden onların da feyizlenmesini istediğini söylemektedir (Kara 1988: 375; Özçelik 1990: 28; Biçer 1996: 12).
Eser dört ana bölümden oluşmakta, bazı bölümler kendi içinde tekrar alt başlıklara ayrılmaktadır. Eserde seyr ü sülûk yolunda yalnız ilerleyen Üveysî meşrep kişilerin hâllerinden, Hakk’a giden yolun meşakkatlerinden ve dikkat edilmesi gereken tehlikelerden, yirmi üç madde hâlinde kâmil bir mürşitte bulunması gereken özelliklerden ve yirmi madde hâlinde müritliğin şartlarından ve adabından bahsedilmektedir. Çok sayıda ayet, hadis iktibası, din büyüklerinin sözleri, atasözü, deyim ve hikmetli sözler yer almaktadır. Alıntılanan şiirler çoğunlukla Farsçadır. “Li-müellifihî” kaydıyla İlâhî’nin kendisine ait şiirler de mevcuttur. Şeyh Attâr olarak anılan Ferîdüddîn-i Attâr’ın Tezkire-i Evliyâ ve Esrâr-nâme adlı eserleri, Mesnevî, Âşık Paşa Dîvânı eserde ismi geçen kitaplardandır. Dönemin astroloji, ahlak ve psikoloji (ilmü’n-nefs) ilimlerinden izlerin de görüldüğü eserde üslup ve anlatım özelliği olarak hitap ve nasihat dilinden, tahkiyeden, tasvirden, sorulardan, delillendirme ve günlük hayattan örneklemelerden, edebî sanatlardan yararlanıldığı görülmektedir (Özçelik 1990 52-67).İki yüksek lisans tezinde eser incelenmiş ve günümüz alfabesine aktarılmıştır (Özçelik 1990; Biçer 1996).
Yazarın biyografisi için bk. “İlâhî, Abdullâh-ı İlâhî, Molla İlâhî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ilahi-abdullahi-ilahi-molla-ilahi
Eserden Örnekler
Kimseye assın irişmezse ziyânun dahî tokunmaya ve kendüne ne sanursan yoldaşuna ve konşuna dahî onu sanasın. Yalandan ve gıybetden ve kibrden ve hıkd u hasedden ve riyâ ve riyâsetden ve şöhretden ve adâvetden ve nâ-meşrû yire şehvetden ve bid’atden uzak olasın. Ve anana ve atana ihsân idesin ve hoş tutasın ve elin altındakileri hoş tutasın. Ve gelene ve gidene hürmet ve izzet idesin ve hoş tutasın. Ve cemî enbiyâya aleyhimü’s-selâm îmân getüresin. Ve cemî ashâbı ve evliyâu’llâhı cân u gönülden sevesin rıdvânu’llâhi aleyhim ecma’în. Gûr azâbın ve Sırât Köprisin ve cehennemi ve sûru ve hisâbı ve sevâbı ve ikâbı hak bilesin ve Hak te’âlânın dîdârını hak bilesin. Ve dâ’imâ günâhunı anup istiğfâr idesin. Ve Hak te’âlânın sana olan âmme ve hâssa in’âmını ve ihsânını anup şükr idesin. Ve harâmdan kaçasın ve helâlden Hak te’âlâ ne virürse kanâ’at idesin. Ve hayrlı işlere dürüşesin, şerden ve ehl-i şerden ırağ olasın. Bey’ u şirâda yalan söylemeyesin. Kendi hâlinde olasın, sa’y idesin ki senden halk ve Hak te’âlâ râzî ola. Dâ’im ölecegün anup ana göre amel idesin (Özçelik 1990: 332; Biçer 1996: 220)
Kaynakça
Biçer, Bekir (1996). Abdullâh-ı İlâhî ve Meslekü’t-tâlibîn ve’l-vâsılîn. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Kara, Mustafa (1988). “Molla İlâhî’ye Dair”. Osmanlı Araştırmaları. C. VII-VIII. 365-392.
Özçelik, Yunus Nadi (1990). Abdullah İlâhî ve Meslekü’t-tâlibîn ve’l-vâsılîn (Edisyon-Kritik). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ESRÂR-NÂME (ABDULLÂH-I İLÂHÎ) | İlâhî, Abdullâh-ı İlâhî, Molla İlâhî | Dr. Ömer UYAN |
Görüntüle | ||
2 | VAHDET-NÂME (ABDURRAHÎM) | Abdurrahîm, Abdurrahîm Karahisârî, Şeyh Abdurrahîm Karahisârî, Abdurrahîmu’l-Karahisârî, Abdurrahîm Sultân, Abdurrahîm Mısırlı-zâde, Mısırlı-zâde, Mısrîoğlu, Mısrî Sultân | Prof. Dr. Mehmet Sarı |
Görüntüle | ||
3 | GARÎB-NÂME (ÂŞIK) | Âşık Paşa, Âşık | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
4 | U’CÛBETÜ'L-GARÂYİB FÎ NAZMİ’L-CEVÂHİRİ’L-ACÂYİB (BAHÂ) | Bahâ, Bahâeddîn ibn Abdurrahmân-ı Magalkaravî | Prof. Dr. Mustafa Arslan |
Görüntüle | ||
5 | KISSA-İ İSKENDER (HAMZAVÎ) | Hamzavî | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle | ||
6 | BAHRÜ'L-HAKÂYIK (HATÎBOĞLU) | Hatîboğlu | Prof. Dr. Vahit Türk |
Görüntüle | ||
7 | GÜLZÂR-I MA’NEVÎ / GÜLZÂR / DÎVÂN-I GÜLZÂR / KİTÂB-I GÜLZÂR (İBRÂHÎM TENNÛRÎ) | İbrâhîm Tennûrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
8 | GÜLŞEN-İ NİYÂZ (İBRÂHÎM TENNÛRÎ ?) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
9 | [DÎVÂNÇE] (ÂŞIK) | İbrâhîm Tennûrî | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
10 | DÂSTÂN-I SÂHİB-KIRÂN (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle | ||
11 | DÂSTÂN-I DUHTER HİKÂYE-İ YAHUDÎ (KIRŞEHİRLİ ÎSÂ) | ÎSÂ, Kırşehirli Îsâ | Dr. Öğr. Üyesi Musa Tılfarlıoğlu |
Görüntüle |