Mehmed Rif`at'ın 1304-1308/1886-1891 yılları arasında dört kitap olarak yayımlanan eseri. Mehmed Rif`at’ın genel kültürle ilgili bilgi ihtiva eden eserlerinden biri olan “Menâkıb-ı Tabîiyat”, hazırlanış sebebi ve yöntemi bakımından ilgi çekici bir çalışmadır. Yazar, kitabının bilimsel konuları ihtiva etmesine rağmen onun bir havas kitabı değil, avam kitabı olduğunu belirtir.

Mehmed Rif`at’ın bu eseri hazırlamaktaki asıl amacı, dönemin bilimsel bilgilerini halka aktarmaktır.. Öte yandan bunu bilimsel eserlerde kullanılan üslûpla değil, roman ve hikâye üslûbuyla yapmayı düşünmektedir. Nitekim Jules Verne'in “Seksen Günde Devr-i Âlem” adlı eserini bizzat zikrederek “ka`r-ı deryada gezmek” ibaresiyle de aynı yazarın “Deniz Altında Yirmi Bin Fersah”ına atıfta bulunarak kendi eserinin bu eserler gibi zevkle okunacağını; ama onlar gibi “hayal” ve “masal” olmadığını vurgular. Mehmed Rif`at’a göre “Menâkıb-ı Tabîiyat” uzun bir seyahatte edinilecek bilgiyi ve alınacak zevki birkaç sayfada vermektedir.

Eserin birinci, ikinci ve dördüncü kitaplarının kapaklarında yer alan açıklamaya göre “Mealen Fransızcadan alınmış, mahv ü isbât tarikiyle yazılmıştır.” Muhtemelen bu açıklamadan hareketle A. Bayram ve M. S. Çöğenli eseri “çeviri” olarak gösterirler. (1980:57). Oysa bu açıklamada eserin hem “mealen” çevrildiği, hem de bu çeviride “mahv ü isbât” yönteminin kullanıldığı belirtilmektedir. Yani kaynak eserin bazı kısımları çıkarılmış, bazı kısımlarına eklemeler yapılmış, bazı kısımları da değiştirilmiştir. Dolayısıyla eser klasik anlamda “çeviri” olarak nitelendirilemez. Bundan başka eserin dört kitabının üzerinde de Mehmed Rif`at “mütercim” olarak değil, “muharrir” olarak gösterilmektedir. Bu durum da eserin klasik anlamda “çeviri” olmadığına bir delildir.

Her bir kitabının kısa künyesi şöyledir: Mehmed Rif`at. Menakıb-ı Tabiiyat, İstanbul: Mihran Matbaası; Birinci Kitap: Beyt-i Medenî, 1304 (1886-1887). İkinci Kitap: Bahçe, 1305 (1887-1888). Üçüncü Kitap: Çiftlik, 1307 (1889-1890). Dördüncü Kitap: Kırlar, 1308 (1890-1891).

Müellifin biyografisi için bk. “Manastırlı Mehmed Rifat”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rifat-manastirli-mehmed