MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN VE HULEFÂİHİ
menâkıbnâme
Hüsâmeddîn Bursevî (d. ?/? - ö. 1042/1631)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Hüsâmeddîn Bursevî’nin, Osmanlı İmparatorluğu’nun kuruluş devrinde 1368-1429 yılları arasında yaşamış önemli mutasavvıflardan biri olan Emir Sultan ve halifelerinin menkıbevi hayatını konu edinen eseri. Yaşadığı toplumda gerek mutasavvıf şahsiyeti ile gerek Yıldırım Bayezid’in damadı olması gerekse II. Murat devrinde İstanbul kuşatmasına katılarak aktif bir rol üstlenmesi hasebiyle dikkate değer bir isim olan Emir Sultan hakkında hem yaşarken hem de vefatından sonra çeşitli menkıbeler kaleme alınmıştır. Hüsâmeddîn Bursevî’nin Menâkıb-ı Emir Sultân adını taşıyan eseri de Emir Sultan’a dair menakıp geleneğine bağlı kalınarak yazılan son eserlerden biridir. 

Menâkıb-ı Emir Sultân’da, Emir Sultan’ın fizikî ve ahlakî özelliklerine, özlü sözlerine, giydiği kıyafetlere, babası Seyyid Ali vasıtasıyla soyunun Hz. Peygamber’e kadar ulaşmasına, doğduğu yere, mensubu olduğu tarikat ve bu tarikatın kollarına, şeyhi Seyyid İsa’ya, Buhara’da çocukken göstermiş olduğu kerametlere, Buhara’dan ayrılıp Hicaz-Şam-Karaman-Niğde-Kütahya-İnegöl güzergâhıyla Bursa’ya gelip yerleşmesine, Bursa’da gösterdiği kerametlere, Yıldırım Bayezid’in kızı Hundi Hatun ile evliliğine, bu evlilikten dünyaya gelen çocuklarına, Ankara Savaşı’ndan sonra Bursa’ya gelen Timur’un ordusunun onun kerametiyle geri dönüşüne, Bursa Ulu Camii’nin inşasında göstermiş olduğu kerametlere, II. Murat’ın onun duası ile padişah olmasına, Molla Fenarî, Molla Yegan ve Hacı Bayram Veli ile münasebetine, halifeleri Şeyh Sinan, Hasan Hoca ve Ece Baba ile tanışmasına, Miraç hadisesi ve İsra Suresinin 64. ayeti ile ilgili yaptığı tefsire, vefat etmeden evvel türbesinin yapılacağı yeri kerametle belirlemesine, hastalığına, vefatına, cenazesinin Hacı Bayram Veli tarafından yıkanmasına ve vefatından sonraki kerametlerine değinilmiştir. Yine eserde, Emir Sultan’ın vefatından sonra yerine geçen halifelerinden, Bursa dışında halkı irşatla görevlendirdiği halifelerinden ve bunların menkıbelerinden bahsedilir. Eser, Hüsâmeddîn Bursevî’nin, Emir Sultan ve halifeleri için yaptığı dua ile nihayete erer (Kahraman 2009: 15).

Hüsâmeddîn Bursevî, Menâk-ı Emir Sultân’ın 79a numaralı sayfasına kadar Emir Sultan ve onun kerametlerini anlatır. 79a varağından 150a’ya kadar Emir Sultan’ın icazet verdiği halifelerine –Hasan Hoca, Bedreddin Efendi, Lutfullah Efendi, Ahmed Çelebi, Ece Baba, İsa Dede, Şeyh Sinan, Tuzlavî Yahya Efendi, Şeyh Nimetullah vd.- dair menkıbeleri sıralar. 150a-150b sayfalarında ise kendi dönemine kadar tertip edilen Emir Sultan’ın menkıbeleri hakkında ayrıntılı bilgiler vererek bu menkıbelerin çoğunun Emir Sultan’ın halifesi Şeyh Sinan ve çocuklarının isteği ile toplandığını belirtir (Kahraman 2009: 15-33).

Manzum-mensur karışık olarak yazılan ve büyük bir yekûnu mensur olan Menâkıb-ı Emir Sultân’ın Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’nde bulunan iki nüshası üzerinden tenkidli metninin hazırlandığı yüksek lisans tezinde (Kahraman 2009); çeşitli nazım şekilleri –beyit, nazım, gazel, mesnevi, koşma, türkü- ile yazılmış yüzün üzerinde manzum parça yer almaktadır. Bu manzum kısımların bir kısmı Hüsâmeddîn Bursevî’nin, Hüsâmî mahlası ile Emir Sultan ve halifeleri için yazdığı beyit, gazel, mesnevi ve mersiyelerdir. Diğer manzumeler ise Emir Sultan ve halifelerinin ağzından söylenmiş Türkçe, Arapça ve Farsça şiirleri ihtiva etmektedir.

Menakıbnâmede, Emir Sultan’ın tarihî kişiliğine çok fazla yer verilmediği daha çok menkıbevi şahsiyetinin ön plana çıkarıldığı görülmektedir. Eserde; Hz. Peygamber ve ondan evvel yaşamış peygamberlere, bu peygamberlerin özelliklerine, sahabelere, on iki imam ve mezhep imamlarına dair bilgiler de verilmiştir. Ayet ve hadislerden iktibasların yapıldığı ve tasavvuf literatürü ile ilgili kavramların çokça yer aldığı Menâkıb-ı Emir Sultân’da, Arapça ve Farsça tamlamaların da kullanıldığı bir dil hâkimdir.

Hüsâmeddîn Bursevî’nin 1033/1624 yılı Rebîulâhir ayında yazıp tamamladığı Menâkıb-ı Emir Sultân adlı eserinin bilinen dört nüshası mevcuttur. Bu nüshalardan ilki 161 varaktan müteşekkil olup Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Pertev Paşa koleksiyonu 457 numarada kayıtlıdır, ikincisi yine Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi Hüsrev Paşa koleksiyonu 185 numarada kayıtlı 81 varaklı nüsha, üçüncüsü İÜ Nadir Eserler Kütüphanesi 2370 numarada kayıtlı 44 varaktan oluşan nüshadır, dördüncü nüshası ise Ankara Üniversitesi Yazma Eserler Kataloğu İsmail Saib I 55’de kayıtlı olup 110 sayfadan oluşmaktadır (Kahraman 2009: 105). Bütün nüshalarda eserin adı "Menâkıb-ı Emir Sultân" şeklinde kaydedilmiştir.

Eser üzerine Nurettin Kahraman tarafından bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2009).

Şairin biyografisi için bk. "Hüsâmeddîn Bursevî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/husameddin-bursevi

Eserden Örnekler


(...)

Emîr Sultân Hazretleri’ni Hâcı Bayrâm Sultân Hazretleri Ziyârete Geldiklerinde Gördikleri Kerâmât-ı Seniyyelerdir

Râvî-i sahîhı’r-rivâye ve hâkî-i sarîhı’l-hikâye ider; çün Emîr Sultân Hazretleri kerâmât ve velâyet ile etrâfda olan ehlullahları celb ve cezb idüb dahi her birisi ziyâretlerine geldiklerinde cemî-i ahvâline teslîm idüb dahi her birisi muhibb-i muhlisleri olur oldılar ise Ankara’da sâkin olan merhûm Hâcı Bayrâm Sultân dahi bir vakitde bir an fukarâsı ile ziyâretlerine gelüb dahi oldıkları sarayın taşra havlisine girdiler ise ki savmaa andadır denilmiş idi. Râvî ider: İtifâkî meger neccârlar sarayın sakfını tamîr iderlerdi. Nâgâh sarayın sakfından bir üstûn uçub dahi Emîr Sultân Hazretleri’dir ol savmaadan anı bilüb dahi kıf yâ haşeb! buyurıcak; ol ağacdır havada muallak bir zaman şöyle turub dahi andan düşicek Hâcı Bayrâm Sultân’ın fukarâsıdır ol ağacı gördiklerinde Hâcı Bayrâm Sultân’ın hâtır-ı şerîflerine bu hutûr ider ki Emîr Sultân Hazretleri’dir kendülere velâyet göstermiş ola. Râvî ider; çün Hâcı Bayrâm Sultân içerüye girüb dahi Emîr Sultân Hazretleri’ne selâm virüb dest-bûsiyle müşerref olub, tekaüd idicek; Emîr Sultân Hazretleri’dir buyurdılar ki babam, ol üstûn turmada hikmet size kerâmet gösterme degildir. Belki inecegi yerde oğlancıklar oynarlardı. Anları helâk itmesün içün idi; çünki anlar gitdiler, ağac dahi düşdi diyücek; Hâcı Bayrâm Sultân dahi nev‘an hacîl olub dahi mâ fi’z-zamîrlerin giderdiler.


Ebyât

Evliyânın her işi hikmet olub

Bî-mahal hiçbir iş itmezdir bular


Hâcı Bayrâm’da ulu sultân olub

Lîk Sultân Emîr kande ve kande olar


Hakk Teâlâ bunların yüzi suyı

Afv ide suçlarımız her ne ki var


Yâ ilâhî kıl bizi lutfla mahal

Yüzimiz karasına eyle tımâr


Bu Hüsâmî cânla âşık olub

Evliyâdan dâimâ himmet umâr    (Kahraman 2009: 175-176)

Kaynakça


Algül, Hüseyin ve N. Azamat (1995). “Emir Sultan”. İslâm Ansiklopedisi. C. XI. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 146-148.

Kahraman, Nurettin (2009). Menâkıb-ı Emir Sultân (Hüsâmeddin Bursevî) İnceleme ve Metin. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. 

Kara, Mustafa (1998). “Hüsâmeddin Bursevî”.  İslâm Ansiklopedisi. C. XVIII. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 511-512.

Kara, Mustafa (2012). Bursa’da Tarikatlar ve Tekkeler. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi.

Öcalan, Hasan Basri (2000). Bursa’da Tasavvuf Kültürü. Bursa: Gaye Kitabevi.

Atıf Bilgileri


Akatay, Kübra. "MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN VE HULEFÂİHİ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/menakib-i-emir-sultan-ve-hulefaihi-tees-1294. [Erişim Tarihi: 03 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MÜHİMMÂTÜ’L-MÜ’MÎN FÎ UMÛRİ’D-DÜNYÂ VE’D-DÎN / CEVÂHİR-İ MÜHİMMÂT (HÜSÂMEDDÎN BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Prof. Dr. Hasan Basri ÖCALAN
Görüntüle
2 ESRÂRU’L-ÂRİFÎN ve SİYERÜ’T-TÂLİBÎN (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
3 DÜRERÜ’L-HADÎS (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
4 ZÜBDETÜ’L-MENÂKIB ve GÜZÎDETÜ’L-METÂLİB (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
5 MENÂKIB-I ALİ SEMERKANDÎ Hüsâmeddîn Bursevî Araş. Gör. Kübra Akatay
Görüntüle
6 MENÂKIB-I ABDAL MURAD (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
7 MENÂKIB-I BABA SULTÂN (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
8 MENÂKIB-I HAZRETİ ÜFTÂDE Hüsâmeddîn Bursevî Araş. Gör. Kübra Akatay
Görüntüle
9 MENÂKIb-I ŞEYH EBÛ İSHÂK (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
10 FEZÂİLÜ'L-CİHÂD (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
11 MİFTÂHU’L-MUĞLAKÂT (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
12 ŞERHU’L-ERBAÎN Fİ’L-HADÎS (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
13 ADALETNÂME (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
14 FEZÂİLÜ'S-SÜLÛK (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
15 MECMU’A Fİ’N-NEVÂDİ (BURSEVÎ) Hüsâmeddîn Bursevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
22 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
23 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
24 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
25 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle