Erzurumlu Hâfız İshâk Efendi'nin edebî bir üslupla yazdığı mektup ve takrizler ile Leyle-i Bedi'a isimli kitabının başlangıç kısmını ihtiva eden eseri. Hâfız İshâk Efendi Mektûbât’ın mukaddimesinde hayatın faniliğinden bahis açarak kalem sahiplerinin eserleri vasıtasıyla isimlerini unutulmaktan kurtardıklarını, kendisinin de bu arzuyla edebiyata meraklı heveslilerden rağbet görmesi ümidiyle bu yazıları bir araya getirdiğini ifade eder.

Mektûbât’ta mukaddimenin haricinde 2 takriz, 12 mektup ve müellifin Leyle-i Bedi'a ismini verdiği eserinin başlangıç kısımları olmak üzere 15 farklı metin bulunur. Hâfız İshâk Efendi her metnin başına onunla ilgili açıklamalar koymuştur.

Mektûbât’ın ilk metni Eyüp Sabri Paşa’nın (ö. 1308/1890) Mir’âtü’l-Haremeyn’ine yazılmış bir takrizdir (1305: 8-13). İkinci metin de aynı eser münasebetiyle yazılmış bir başka takrizdir. Hâfız İshâk, farklı zamanlarda (1301, 1304 ve 1306) yayımlanan üç ciltten oluşan Mir’âtü’l-Haremeyn için ilave bir şeyler kaleme almak istediğini, bu esnada İsmail Hakkı Bursevî’nin (ö. 1137/1725) Rûhu’l-Beyân Tefsiri’nde gördüğü dört halifenin bir kâse bal hakkında konuşmalarının nakledildiği bölümden bir hayli etkilendiğini, Sabri Paşa’nın eserini de kase içindeki bala benzettiği için böyle bir takriz yazdığını bildirir (14-18).

Mektûbât’ın bundan sonrası isimleri belirtilmeyen kimselere farklı zamanlarda yazılmış mektuplardan meydana gelmektedir. Bu mektuplardan ilki müellifin manevi kardeş olarak tavsif ettiği bir kimseye insaniyetine binaen (19-24); ikincisi Medine-i Münevvere’ye giden bir genci orada bulunan mücavirlerden birine tavsiye etmek için (25-27); üçüncüsü Anadolu Hisarı’nda birkaç ay ikâmet edip döndükten sonra orada kalan dostlara (28-33); dördüncüsü ayrılığından üzüntü duyulan bir kimseye (34-36); beşincisi Hâfız İshâk’a rahatsızlığı esnasında lütufta bulunan bir devlet büyüğüne (36-40); altıncısı müellifin kırgın olduğu yakın dostlarından ve tasavvuf büyüklerinden birine (40-44); yedincisi cömert ve iyilik sahibi bir zata (44-45); sekizincisi yakın dostlardan birine (46-51); dokuzuncusu vefalı bir dosta (52-53), onuncusu bir başkasının ağzından büyük sefirlerden birine (53-55); on birincisi mektubun yazıldığı tarihten bir yıl önce ölen ve Gülşenî tarikatına mensup Kıbrıslı varlıklı bir dosta (56-63), on ikincisi ise müellifin kardeş nazarıyla baktığı bir dostunun babasının ölümü üzerine taziye maksadıyla (64-66) yazılmıştır.

Mektûbât’ın on beşinci ve son metni ise Hâfız İshâk Efendi’nin Leyle-i Bedi'a ismini verdiği kitabının başlangıç kısmıdır (66-70). Müellif, şahsi gözlemlerine dayanan ibret verici bir hikâyeyi anlattığını söylediği Leyle-i Bedi'a’nın şimdiden iki yüz yaprağa ulaştığını ve iki aya kadar biteceğini düşündüğü ifade etmektedir. Mektûbât 1305/1887 tarihinde basıldığına ve Hâfız İshâk 1321/1903'te vefat ettiğine göre Leyle-i Bedi'a'nın bu süre zarfında bitmiş olması beklenir. Ancak kütüphanelerde bu eserin yazma veya matbu bir nüshasına şimdilik tesadüf edilememiştir.

Bursalı Mehmed Tâhir, nesrini nazmından üstün bulduğu Hâfız İshâk'ın üslubunun Sinan Paşa'yı (ö. 891/1486) andırdığı kanaatindedir (1333: 154). Bununla birlikte Mektûbât’taki metinler Osmanlı nesrinin vasat örnekleri arasında gösterilebilecek niteliktedir.

Eser, 1305/1887 yılında İstanbul'da Matbaa-i Ebüzziyâ'da 14x19 cm ebatında ve 70 sayfa olarak basılmıştır.

Müellifin biyografisi için bk. “Hâfız, Erzurumlu İshâk Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hafiz-erzurumlu-ishak-efendi