- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Prof. Dr. Müjgân Çakır
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Mecmua
- Yayın Tarihi:03/09/2022
MECMÛ'A (Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi, Y-29)
şiir ve fevaid mecmuası?
ISBN: 978-9944-237-87-1
18. yüzyıla ait, derleyeni belli olmayan mecmua. Derlenme tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, İçinde bulunan şairler itibariyle 18. yüzyılın ikinci yarısında tertip edildiği düşünülmektedir. Metin ta'lik yazı ve siyah mürekkeple yazılmış olup başlıklarda sürh mürekkep kullanılmıştır. 227 varaktan müteşekkil olan mecmuanın içinde manzumeler dışında mensur metinler de yer almaktadır. Mecmua boyunca yazı stili neredeyse hiç değişmediğinden eserin bir elden çıktığı ifade edilebilir.
Eserin başında besmele matla'larına yer verilmiş daha sonra 58a sayfasına kadar genel olarak kasideler sıralanmıştır (Kızılçay 2019: 15). 59a sayfası boş olan mecmuanın 99b sayfasına kadar olan kısmında mensur metinler bulunmaktadır. 100b-176a sayfaları arasındaki bölümde ise gazeller yer almaktadır (Zengin 2017: 2). 176b'de "Rubâ'iyyât" başlığı altında bu nazım şekliyle yazılmış şiirlere yer verilmekte, 185b'de bu kısım sona ermektedir. 186a sayfası boş olup 186b'de "Müfredât" başlığı yer almakta, bu kısım 203a'ya kadar devam etmektedir. 203a'da başlayan tahmisler 207a'ya kadar sürmekte, 207a'dan sonra müseddesler yer almaktadır. 211a ile 227a arasında çeşitli gazeller (bu kısmın gazeller kısmından kopmuş sayfalar olması muhtemeldir), tarih şiirleri, kıt'alar ve muhtelif şiir parçaları bulunmaktadır.
Metnin içinde 78 kaside, 795 gazel, 26 mesnevi, 187 tarih şiiri, 1 murabba, 57 tahmis, 1 muhammes, 16 müseddes, 302 rubai, 4 kıt'a, 1 lugaz, 1045 müfred, 5 nazım şekli tespit edilemeyen manzume bulunmaktadır. Bunların haricinde 28 adet mensur parça da mecmuada mevcuttur. Eserde yer alan şiirlerin şairleri ise şunlardır: Abdî, Adlî, Âgâh, Ahdî, Ahmed Paşa, Alay Begi Sâmî, Âlî, Amîk, Ârif, Arzî Dede, Âsım, Atâyî, Âtıf, Âzim, Azîzî, Bahâyî, Bâkî, Behiştî, Belîğ-i Burusevî, Bilâl, Buhûrîzâde Itrî, Ca’fer, Câmî, Câzim, Celâlî Beg, Cemâlî, Cevrî, Dârendeli Kadı, Def‘î, Dellâlzâde, Dervîş Mahmûd, Deştî, Emîn, Emnî, Emrî, Enîs, Es‘ad, Fâ’ik, Fâ’iz, Fâhir, Fasîh, Fazlî, Fehîm, Fenâyî, Fennî, Ferdî, Fethî, Fevzî, Feyzî, Figânî, Fuzûlî, Gınâyî, Güftî, Hâkim, Hakkı, Hâletî, Hâlisî, Hâmî, Hâmid, Hasan, Hasîb, Hasîbî, Hâşimî, Hatîb-i Ayasofya, Hatmî, Hayâlî, Haylî, Hâzık, Helâkî, Hevâyî, Hısâlî, Hilâlî, Himmetzâde, Hudâyî, Hükmî, İlâhî, İshâk, İsmetî, İşretî, İzzet, İzzet Paşa, İzzetî, İzzî, Kabûlî, Kadı Arab, Kâmî, Karamânîzâde Ahmed, Kelîm-i Eyyûbî, Kemâlpaşazâde, Kınalızâde, Kokurak Mü’ezzîn, Kusûrî, Lâmi‛î, Lebîb, Lem‘î, Mâdih, Mahtûmî, Mantıkî, Mecdî, Mengli Girây, Merâmî, Mesîhî, Misâlî, Muhlîs, Muhtârî, Müftî Mes‛ûd, Mühürdâr Çelebi (Nigînî), Münîf, Müsellem, Müstakîmzâde, Nâ’ilî, Nâbî, Nâcî, Nâdî, Nâdirî, Nahîfî, Nazîf, Nazîm, Nazmî, Nebîb, Necâtî, Necîb, Nedîm, Nef’î, Nesîb, Neşâtî, Nevâyî, Nev’î, Nevres, Neylî, Nihânî, Ni’metî, Nizâmî, Nûrî Beg, Nüzhet, Osmân-zâde (Ta‘ib), Penâhî, Peyâmî, Peykerî, Pîr, Pîr Mustafa Paşa, Râgıb, Rahîmî Çeşmîzâde, Rahmî, Rahmî (Kırımlı, Mustafa), Rahmî (Kubûrîzâde), Râmî, Râsih-i Sofyevî, Râsim, Râşid, Râtib, Râyic, Râzî, Re’fet, Ref’î, Resîm-i Burusevî, Revânî, Riyâzî, Rûhî, Rüşdî, Sâbit, Sa‘dî, Sâbir, Sabrî, Sabûhî, Sâhib, Sâ’î, Sâ’ib, Sâkıb, Sâlikî, Sâlim, Sâmî, Sâni’î, Sebzî, Selîm, Semâ’î, Sersemî, Sıddîk, Sırrî, Su‘dâ, Sultân Bâyezîd, Sultân Korkud bin Bâyezîd, Sultân Selîm, Sûret, Sûzî, Süheylî, Sükkerî, Şâh İsmâ’îl-i Safevî, Şehd[î], Şehrî, Şâmî, Şerîf, Şeyhî, Şeyh Rızâ, Şinâsî, Tab’î, Tâlî, Tâlib, Tarzî, Tevfîk, Tıflî, Tırsî, Tıybî, Tîgî, Ulvî, Ümîdî, Ünsî, Vahdetî, Vahyî, Vâkıf, Vâlî, Vâlihî, Vâsıf, Vâsık, Vecdî, Vefâ, Vehbî, Vesîm, Veysî, Vezîr İbrâhîm Paşa, Yahyâ, Ya’kûb Çelebi, Yetîm Alî Çelebi, Yüsrî Hüseyn, Zâtî, Zihnî, Zînetî-i Bağdâdî, Ziyâ. Bazı şiirlerin üzerlerine "Lâ" ya da "Lâ-edrî" yazılarak söyleyenlerinin belli olmadığı belirtilmiştir.
Mecmuanın en dikkat çekici özelliği şüphesiz kendi içinde bir sistematiğinin olmasıdır. Başta besmele beyitlerinin yer alması, sonra gelen kasideler, gazel ve benzeri nazım şekillerinin bir başlık altında ya da başlık olmaksızın bir arada yazılması eserin bir çeşit divan gibi tertip edilmeye çalışıldığını göstermektedir. Nahîfî, Kâmî, Vahîd gibi şairler, kasideleri en çok alıntılanan şairler olarak göze çarpmaktadır. Gazel kısmında ise Vehbî, Nâbî, Râşid ile Hevâyî'nin şiirlerinin fazlalığı dikkat çekmektedir. Mensur bölüm "Şehâdet-nâme-i Veysî" başlığı ile başlamakta içinde çeşitli mektup sûretleri, macun tarifleri, çeşitli ıstılahlarla yazılmış metinler vb. ihtiva etmektedir. Mensur parçaların bulunduğu kısımda "Şeyh Vahyî Efendinün kuş ıstılâhıyla Bagdâd vâlîsi Hasan Paşaya gönderdügi mektûb vaz' eyledügi kâ'imedür."; "Sa'âdetlü âsaf ibn âsaf Silâhdâr İbrâhîm Paşa hazretleri vâlî-i Haleb iken enderûn agalarından Mahmûd nâm siyeh Arab Nâbî Efendi geldükde hıdmetine me'mûr olup çehre-i bî-nûrından Nâbî Efendi şikâyet eyledükde paşa-yı merkûm safâlanup bu esnâda Haleb'den ma'zûl ve Kerkük'e me'mûr olup esnâ-yı râhda Habeşî-zâde müsveddesiyle gelen mektûbun şerh ü cevâbıdur." veya "Füzûnî İstanbul'da olan ihrâkı Edirne'de Zü'n-nûn Agaya iş'âren yazdıgı tezkiredür." şeklinde metinlerin başlarına açıklamalar konulmuştur. Mecmuanın dikkat çekici başka bir özelliği bazı manzumelerde şairlere ve şiirlere dair kısa bilgiler verilmesidir. Mesela Rodosî Velî Efendi için "Evâ'ilde Sa'dî tahallüs iderdi." bilgisi ya da Vehbî'nin bir kıt'asının üstünde "Üç anbarlı kalyon deryâya inerken bir mikdâr eylendükde işbu kıt'ayı Vehbî Efendi inşâd itmişdür." gibi.
Mecmuanın 1b-58b sayfaları arası Belgin Kızılçay (2019), 100b-160a sayfaları arası ise Gülpınar Zengin (2017) tarafından yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır.
Eserden Örnekler
Kaynakça
Kızılçay, Belgin (2019). Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi Y-29 Numarada Kayıtlı 18. Yüzyıla Ait Bir Mecmûa (yk. 1b-58b) Çeviriyazılı Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Zengin, Gülpınar (2017). Yapı Kredi Sermet Çifter Kütüphanesi Y-29 Numarada Kayıtlı 18. Yüzyıla Ait Bir Mecmûa (yk. 100b-160a) Çeviriyazılı Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) | Hıfzî | Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR |
Görüntüle | ||
2 | NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) | Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin | Diğer Aybala Sena KÜTÜK |
Görüntüle | ||
3 | DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) | Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
4 | TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullah Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
5 | TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
6 | TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) | Kudsî, Abdullâh Efendi | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
7 | DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) | Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi | Diğer Ahmet Serdar Erkan |
Görüntüle | ||
8 | MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) | Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) | Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN |
Görüntüle | ||
9 | AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) | Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi | Diğer Nükran ERBAŞ Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler |
Görüntüle | ||
10 | DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) | Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle |