Bestekâr ve musikişinas Ali Ufkî Bey tarafından 17. yüzyılda derlenmiş olan şarkı mecmuası. Türk musiki tarihinin en önemli belgeleri arasında yer alan ve Türk musikisinin ilk nota koleksiyonu kabul edilen eserin 1060/1650 yılında yazmaya başlandığı kaydediliyorsa da eserin bitiş tarihi hakkında kesin bilgi yoktur. Eserin başında “Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz” ifadesi yer almaktadır. 

16 ve 17. yüzyıllara ait pek çok sözlü eser ve saz eserinin güftesiyle birlikte derlendiği bu eser, farklı bir kalemden çıktığı anlaşılan ve Latin harfleriyle yazılan içindekiler kısmıyla başlar. Bunu, fasıllar hâlinde sıralanan ve makama göre tasnif edilen 22 farklı musiki eseri izler. Eserde Ali Ufkî Bey’in kendi bestelerini de içeren toplam 544 adet notaya alınmış sözlü eser ve saz eseri vardır. Eserde ilahi, savt, tevhid ve tesbih türünde 35; peşrev ve saz semaisi olarak da 204 eser yer almaktadır. Diğerleri ise nakış, murabba, raks ve raksiyye, semai, şarkı, tekerleme, yelteme, türkü, varsağı şekil ve türündeki eserlerin notalarıdır. Ayrıca farklı hatlarla Türkçe, Arapça ve Farsça yazılmış manzum ve mensur metinler de bulunmaktadır. Bu metinler gazel, muhammes, tahmis, rubai, kıta, müfred beyitler; nasihatler, tarih düşürme metinleri, ilaç tarifleri, musikiyle ilgili metinler, ayet ve hadislerden ibarettir (Özcan 2003: 272). 

Mecmuada yer alan şairler ve şiir sayıları şu şekildedir: Ahmed (3), Ahmed Beğ (2), Alî (14), Alî Ufkî (2), Alîoğlu , Alî Beğ Essantûrî , Amûd el-Kayyas, Asî Haydar, Baba Zeytun, Behram Nefîrî, Beytullah, Budala, Bülbül Âşık, Cabbâr, Cüce Alî Ağa, Çengî Cafer (2), Çöğürcü Mehemmed Ağa, Deli Hüseyin (2), Dertlî Alî (11), Dervîş Alî, Dervîş Frenk Mustafa, Dervîş Ömer, Dervîş Neva'î, Dervîş Süleyman, Efrencî, Eşrefoğlu Rumî, Fazıl Paşa, Fetvâ'î, Frenk Mustafa Almarz, Galam Sultân Mehemmed Hân, Demuroğlu, Habbas, Hacı Bektaş Velî, Halîl (2), Halîl Paşa (13), Halkazâde (2), Hasan, Hasan Ağa, Hasan Cân (2), Hayâlî, Haydâr Cân, Haydaroğlu (2), Hüseyin, İlyâs Paşa (2), İshak, İskender, Kantemir Han, Kara Alî (2), Karacaoğlan (2), Kâtib (6), Kâtib Alî (3), Kâtibî (5), Kayalıoğlu, Kemanî Mustafa Ağa (2), Koroğlu (6), Kör Kadri, Kûçek Ahmed Beğ, Kul Mehemmed, Kul Mustafa (3), Kuloğlu (7), Küçük Mehmed Beğ, Leylâ (5), Maksûd, Manoğlu (2), Mansûr, Ma’şûk Hûd Gürcü Alî, Meftûnî, Mehdî (2), Melek Cân, Molla Hünkâr, Murâd Reis, Müftî-i Zemân Behâ'î Efendi, Nûrî, Osman Paşa, Öksüz Âşık (4), Rıdvân Baba, Santûrî İbrâhîm Çelebi, Sedcizâde, Seyyid Ahmed, Solakoğlu, Solakzâde (15), Solakzâde Ahmed Çelebi, Şâhin (6), Şâh Kulu (2), Şahinoğlu (4), Tasbâz Alî, Tunç Alî, Ufkî (11), Velî Dede , Veysel Karânî , Yûsuf-ı Sânî .   

Eserde iki farklı yazı biçimi tespit edilmektedir. İlki karmaşık, düzensiz olan ve ara ara Latince bazı yazıların bulunduğu bölümler olup Ali Ufkî’nin kendi el yazısıdır. Ufkî, kendi el yazısı ile yazdığı bölümlerde muhtelif konularda açıklamalar yapmış, halk şairlerimizin güfteleri ve kendi güftelerine yer vermiştir. İkinci yazı biçiminin hat sanatıyla uğraşan başka bir kişiye ait olduğu kesindir. Ancak bu kişinin kim olduğu belli değildir (Elçin 2000: XXVIII). Eser, Türk müzik tarihi adına önemli bir belge niteliğinde olup Türk müziğine ait önemli bilgileri günümüze kadar ulaştırması dolayısıyla önemli bir değere sahiptir. Günümüze dek yerleşmiş pek çok sözel ve çalgısal eserin ya da nazari bilginin büyük bir kısmının yeniden gözden geçilerek Türk müzik dünyasına sunulması gibi müzikolojik anlamda önemli bir görev üstlenmiş durumdadır (Cevher 1995: 20). Ayrıca Osmanlı İmparatorluğunun musikiye vermiş olduğu öneme işaret etmekle birlikte musikinin toplumsal karşılığını göstermesi açısından da önemlidir (İşler 1: 2018).

Mecmû’a-i Sâz u Söz'ün  müellif hattı nüshası Londra’da British Museum’da kayıtlıdır (Sloane, 3114). Bu yazmanın varlığından ilk kez Jacob Spon söz etmiştir. Eserin diğer bir nüshası ise Paris’tedir (Bibliothèque Nationale de France, Turc 292). Her iki nüshada da herhangi bir tarih kaydı bulunmamaktadır. Yapılan incelemeler sonucunda, kimi araştırmacılar tarafından Şiir ve Şarkı Mecmuası adında farklı bir  eser olarak kabul edilen (bk. Kut 2014) Paris nüshasının ayrı bir eser olmadığı, Londra nüshasının müsveddesi olduğu tespit edilmiştir. Londra nüshası, ilk kez 1948’de Çağatay Uluçay tarafından Türk bilim dünyasına tanıtılmıştır. Londra nüshasının tıpkıbasımı 1976’da Şükrü Elçin tarafından yapılmıştır. Paris’teki nüshayı ilk kez Rıza Nur, 1931’de kendi çıkardığı Türk Bilik Revüsü adlı dergide Ali Ufkî'nin ve eserin adını vermeden tanıtmış, daha sonra 1932’de yine aynı dergide eser hakkında ayrıntılı bilgi vermiştir (Cevher 23: 1995). M. Hakan Cevher, eser üzerine doktora tezi hazırlamıştır (1995).  

Derleyicinin biyografisi için bk. "Ali Ufkî Bey". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-ufki-bey