MECMÛ’A-İ HAFÎZA (Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri, Manzum 567)
lugaz mecmuası
Mustafâ Sıdkî Efendi (d. ? - ö. 1183/1769-70)

ISBN: 978-9944-237-87-1


18. yüzyılda Mustafâ Sıdkî Efendi’nin derlediği lugaz mecmuası. Eser ilgili kütüphanede Mecmû’a-i Eş’âr ve Lugaz başlığı ile kayıtlıdır. Tamamı 406 yaprak olan mecmuanın bazı yaprakları boş bırakılmıştır. 2a sayfasında mecmuanın adı ve 1167/1753-54 yılı yazılmıştır. 3a’da Ali Emiri Efendi’nin mührü bulunmaktadır. Mecmuadaki bölüm ve şiir başlıkları kırmızı mürekkeple, metin siyah mürekkeple yazılmıştır.

Arapça bir dibace ile başlayan mecmua üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde (29b-223a) Arapça lugazlar yer almıştır. Bu bölüm kendi içinde 30 fasıldır. İlk fasıldan 29. fasıla kadar elifbâ sırasına göre Arapça lugazlar, 29. fasılda erâciz ve 30. fasılda "Ehâcî" başlıklı lugazlar bulunmaktadır.

İkinci bölüm (223b-239a) Farsça lugazlara ayrılmıştır. Bu bölüm de iki fasıldır. İlk fasılda manzum, ikinci fasılda ise mensur lugazlar yer almaktadır.

Üçüncü bölümde (245a-400a) Türkçe lugazların kaydedilmiştir. Burada 745’i manzum (245a-378a), 33’ü mensur (388a-400a) olmak üzere 778 lugaz vardır. Manzum lugazlar vezinlerine göre sıralanmıştır. Bunlar; 1. fasıl: fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün (287 lügaz), 2. fasıl: fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün (165), 3. fasıl: mefâ'îlün mefâ'îlün fe'ûlün (103), 4. fasıl: fe'ilâtün fe'ilâtün fe'ilün (75), 5. fasıl: müfte'ilün müfte'ilün fâ'ilün (14), 6. fasıl: fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilâtün fâ'ilün (41), 7. fasıl: mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün (17), 8. fasıl: fe'ilâtün fe'ilâtün fe'ilâtün fe'ilün (24), 9. fasıl: fe'ûlün fe'ûlün fe'ûlün fe'ûl (5), 10. fasıl: mef'ûlü fâ'ilâtü mefâ'îlü fâ'ilün (10), devamında mefâ'ilün fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün (1), müfte'ilün fâ'ilün müfte'ilün fâ'ilün (1), ahreb (1), müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün müstef'ilün (3), müfte'ilün mefâ'ilün müfte'ilün mefâ'ilün (1)’dür. 11. fasılda 33 mensur lugaz bulunmaktadır.

Mecmuada yer alan 778 Türkçe lugazdan 93’ünün şairi bellidir, 176’sı ise "lâ-edrî" şeklinde kayıtlıdır. Mecmuada en fazla Türkçe lugazı bulunan şairler; Reşîd (120), Fennî (57), Ferdî (52), Nermî (48), Selîm (21), Sıdkî (21) ve Nâbî (19)’dir. Lugaz sahibi diğer şairler ise şunlardır: Abdî, Âtıf, Azmî, İzzet Paşa, İzzî, Abbas Efendizade Emin Ağa, Ârif, Câmî, el-Hac Selîm Efendi, Esed, Esedî, Esîrî, Fasîh, Fevzî, Feyzî, Gubârî, Hâfız, Hanîf, Haşmet, Hilmî, Hulûsî, Hüsnî, İmam Fâ'iz Efendi-yi Eyyûbî, İzzî, Kâ'il, Kâmî, Kara Çelebizâde Dervîş, Kelâmî, Kethüdâ Bey, Lâmi’î, Lebîb, Lutfî, Mahtûmî, Muhammed Esed, Murâdî, Münîf, Müstakimzâde, Nâfi’, Nâlî, Nâmî, Nazîfî, Nazîm, Nedîm, Nesîb, Nevres, Neylî, Ömer, Râmî, Râsıh, Râşidî, Ref’et, Remzî, Resmî, Rıf’at Bey, Rıf’atî, Sa’îd, Sâbirî, Sâbit, Sâkıb, Sâmî, Sem’î, Sermed, Seyyid Hayrî, Sırrî, Subhî, Sultan Murâd, Şahin Giray, Şâkir, Şehdî, Şehrî, Şerîf, Şevkî, Şeyhî, Tâ'ib, Tıflî Mâcunî-yi İzzet Paşa, Kâtibzâde Vâhid, Vahyî, Vâsık, Vaslî, Vechî, Vehbî, Vesîm, Veysî, Yenişehirli Yûsuf Efendi, Yümnî, Zarîfî.

Mecmua ile ilgili bir doktora (Alkan 2020) ve -bazı yaprakları üzerine- iki yüksek lisans (Ayar 2011, Okçuoğlu 2019) tez çalışması yapılmıştır.

Eserden Örnekler



Kaynakça


Alkan, Ahmet (2020). Türk Edebiyatında Bir Lügaz ve Sıdkî Efendi’nin Mecmû’a-yı Hafîza’sı. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Ayar, Nurgül (2011). Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 567’deki Lügaz Mecmuası (vr. 245-280) Metin-İnceleme. Yüksek Lisan Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Okçuoğlu, Aygül (2019). Millet Kütüphanesi 567 Numaralı Lügaz Mecmuası (284a-328a) Metin-İnceleme. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Aslan, Üzeyir. "MECMÛ’A-İ HAFÎZA (Millet Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Emiri, Manzum 567)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/mecmu-a-i-hafiza-millet-yazma-eser-kutuphanesi-ali-emiri-manzum-567. [Erişim Tarihi: 09 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
2 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
3 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
4 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
5 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
8 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
9 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
10 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle